Tazminat Davasında Fiilin Suç Niteliği İle Ceza Zamanaşımının Değerlendirilmesi

Ta­raf­lar ara­sın­da gö­rü­len da­va­da Yoz­gat 2. As­li­ye Hu­kuk Mah­ke­me­sin­ce boz­ma­ya uyu­la­rak ve­ri­len 25.11.2021 ta­rih ve 2020/109 E. - 2021/603 K. sa­yı­lı ka­ra­rın Yar­gı­tay­ca in­ce­len­me­si da­va­lı­lar ve­ki­li ta­ra­fın­dan du­ruş­ma­lı, da­va­cı ve­ki­lin­ce du­ruş­ma­sız ola­rak is­ten­miş ve tem­yiz di­lek­çe­le­ri­nin sü­re­si için­de ve­ril­di­ği an­la­şıl­mış ol­mak­la, du­ruş­ma için be­lir­le­nen 27.12.2022 günü baş­ka­ca ge­len ol­ma­dı­ğı yok­la­ma ile an­la­şı­lıp ha­zır bu­lu­nan da­va­lı­lar ve­ki­li Av. Der­ya Rezü din­le­nil­dik­ten son­ra du­ruş­ma­lı iş­le­rin yo­ğun­lu­ğu ve süre dar­lı­ğın­dan ötü­rü işin in­ce­le­ne­rek ka­ra­ra bağ­lan­ma­sı ile­ri­ye bı­ra­kıl­dı. Tet­kik Ha­ki­mi *** ta­ra­fın­dan dü­zen­le­nen ra­por din­le­nil­dik­ten ve yine dos­ya içe­ri­sin­de­ki di­lek­çe­ler, du­ruş­ma tu­ta­nak­la­rı ve tüm bel­ge­ler oku­nup in­ce­len­dik­ten son­ra işin ge­re­ği gö­rü­şü­lüp, dü­şü­nül­dü:

Da­va­cı ve­ki­li, yük­sek oran­da faiz ge­ti­ri­si ve­ri­le­ce­ği ve is­ten­di­ği her an geri ve­ri­le­ce­ği ga­ran­ti­si ile da­va­lı BB­BBB A.Ş. His­se Se­ne­di De­vir ve Ka­bul Söz­leş­me­si adın­da bir adet bel­ge ile mü­vek­ki­lin­den 6.673,00 Euro tah­sil edil­di­ği­ni, an­cak bu güne ka­dar mü­vek­ki­li­ne her­han­gi bir faiz ve para öde­me­si ya­pıl­ma­dı­ğı­nı ile­ri sü­re­rek, 6.673,00 Euro’nun da­va­lı­lar­dan fa­iziy­le tah­si­li­ne ka­rar ve­ril­me­si­ni ta­lep ve dava et­miş­tir.

Da­va­lı­lar ve­ki­li, za­ma­na­şı­mı def’inde bu­lun­muş, da­va­nın esa­sı­na iliş­kin ola­rak da da­va­nın red­di­ni is­te­miş­ler­dir.

Mah­ke­me­ce boz­ma ila­mı­na uyu­la­rak da­va­nın ka­bu­lü­ne, ta­raf­lar ara­sın­da bir or­tak­lık iliş­ki­si­nin ku­rul­ma­dı­ğı­nın tes­pi­ti­ne, ya­pı­lan ya­tı­rım iliş­ki­si­nin hü­küm­süz­lü­ğü­ne, 6.673,00 Euro kar­şı­lı­ğı ta­lep­le bağ­lı ka­lı­na­rak, 17.447,89 TL nin dava ta­ri­hin­den iti­ba­ren iş­le­yecek avans fa­iziy­le da­va­lı­lar­dan müş­te­re­ken ve mü­te­sel­si­len alı­na­rak da­va­cı­ya ve­ril­me­si­ne ka­rar ve­ril­miş­tir.

Ka­ra­rı, ta­raf ve­kil­le­ri tem­yiz et­miş­tir.

(1) Dava, ge­çer­li şe­kil­de or­tak­lık iliş­ki­si ku­rul­ma­dı­ğı­nın tes­pi­ti, hu­ku­ka ay­kı­rı şe­kil­de ku­ru­lan ya­tı­rım iliş­ki­si­nin hü­küm­süz­lü­ğü ve da­va­lı­lar ta­ra­fın­dan tah­sil edi­len pa­ra­nın is­tir­da­tı is­te­mi­ne iliş­kin­dir.

Yar­gı­tay İç­ti­ha­dı Bir­leş­tir­me Hu­kuk Ge­nel Ku­ru­lu’nun 22.04.2022 ta­rih­li ve 2021/7 Esas, 2022/2 Ka­rar sa­yı­lı ka­ra­rı ile ne­ti­ce­ten mu­di­le­rin off sho­re ala­cak­la­rı­nın tah­si­li­ne yö­ne­lik aç­tık­la­rı da­va­lar­da za­ma­na­şı­mı­nın baş­lan­gı­cı­nın tes­pi­tin­de off-sho­re he­sa­bı­na ak­tar­ma ta­ri­hi­nin esas alın­ma­sı ge­rek­ti­ği­ne ka­rar ve­ril­miş­tir. İç­ti­ha­dı Bir­leş­tir­me Ka­rar­la­rı ko­nu­la­rıy­la sı­nır­lı, ge­rek­çe­le­ri ile açık­la­yı­cı, ay­dın­la­tı­cı, yol gös­te­ri­ci, so­nuç­la­rıy­la bağ­la­yı­cı so­yut ka­rar­lar­dır. Bu iti­bar­la, off sho­re ala­cak­la­rın tah­si­li­ne iliş­kin da­va­lar ba­kı­mın­dan ve­ri­len işbu iç­ti­ha­dı bir­leş­tir­me ka­ra­rı­nın ge­rek­çe­si, so­mut uyuş­maz­lık ba­kı­mın­dan da açık­la­yı­cı ve yol gös­te­ri­ci ma­hi­yet­te olup, za­ma­na­şı­mı hu­su­su­nun bu ba­kış açı­sı ile de­ğer­len­di­ril­me­si el­zem­dir. 

Bir hak­kın bel­li bir süre için­de ile­ri sü­rü­le­me­me­si se­be­biy­le dava yo­luy­la elde edi­le­bil­me im­ka­nı­nın kal­ma­ma­sı veya Ka­nun’da ön­gö­rü­len sü­re­nin geç­me­si so­nu­cu bir hak­kın kul­la­nıl­ma­sı­nın müm­kün ol­ma­ma­sı za­ma­na­şı­mı ku­ru­mu­nu ifa­de et­mek­te­dir (Türk Hu­kuk Ku­ru­mu: Türk Hu­kuk Lü­ga­tı C. I, An­ka­ra 2021, s. 1244). Za­ma­na­şı­mı, borç­lu­ya bor­cu­nu öde­me­me im­ka­nı­nı ve­ren, ay­rı­ca ala­cak­lı­yı ala­ca­ğı­nı za­ma­nın­da is­te­me­ye teş­vik eden bir ku­rum­dur. Baş­ka bir de­yiş­le za­ma­na­şı­mı ku­ru­mu, hu­ku­ki gü­ven­lik il­ke­si­nin bir so­nu­cu ola­rak ala­cak­lı­yı, ala­ca­ğı­nı za­ma­nın­da ile­ri sür­me­ye zor­la­mak­ta­dır. Zira ala­cak­lı­nın ala­ca­ğı­nı Ka­nun’da ön­gö­rü­len süre içe­ri­sin­de ile­ri sür­me­yip ha­re­ket­siz kal­ma­sı, ala­ca­ğın tah­si­li için cid­di bir ira­de­ye sa­hip olun­ma­dı­ğı hu­su­sun­da borç­lu­da bir gü­ven uyan­dı­rır.

Za­ma­na­şı­mı bir mad­di hu­kuk ku­ru­mu ol­ma­dı­ğın­dan bor­cu sona er­di­ren de­ğil; var olan bir hak­kın ta­lep edil­me­si­ni en­gel­le­yen bir sa­vun­ma ara­cı­dır. Bu ni­te­li­ği iti­ba­ri ile de za­ma­na­şı­mı ala­ca­ğın var­lı­ğı­nı de­ğil, ta­lep edi­le­bi­lir­li­ği­ni or­ta­dan kal­dı­rır. Baş­ka bir de­yiş­le Ka­nun’un ön­gör­dü­ğü za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin dol­ma­sı, hak­kın var­lı­ğı­nı sona er­dir­me­mek­te fa­kat dava yo­luy­la hak­kın ile­ri sü­rül­me­si du­ru­mun­da borç­lu­nun bir kar­şı hak­ka (defi hak­kı­na) da­ya­na­rak ile­ri sü­rü­len hak­kı sü­rek­li ola­rak en­gel­le­me­si söz ko­nu­su ol­mak­ta­dır. Borç­lu, za­ma­na­şı­mı de­fi­ni ile­ri sü­re­rek ala­cak hak­kı­nın za­ma­na­şı­mı­na uğ­ra­dı­ğı için edi­mi ifa etme zo­run­da ol­ma­dı­ğım ifa­de et­mek­te­dir. Bu­nun­la bir­lik­te eğer da­va­lı za­ma­na­şı­mı de­fi­ni ile­ri sür­mez­se; ha­kim bu du­ru­mu re’sen na­za­ra ala­ma­ya­cak ve şart­lar mev­cut­sa ala­ca­ğa hük­me­de­bi­le­cek­tir. An­cak za­ma­na­şı­mı de­fi­ni ile­ri sü­ren ta­ra­fın bu hak­kı­nı dü­rüst­lük ku­ra­lı­na ay­kı­rı ola­cak şe­kil­de kul­lan­ma­ma­sı ge­re­kir. Aksi hal­de hak­kın kö­tü­ye kul­la­nıl­ma­sı söz­ko­nu­su olur. Baş­ka bir de­yiş­le borç­lu­nun za­ma­na­şı­mı de­fi­ni ile­ri sür­me­si dü­rüst­lük ku­ra­lı­na ay­kı­rı ol­ma­dı­ğı sü­re­ce hak­kın kö­tü­ye kul­la­nıl­ma­sı ya­sa­ğı gün­de­me gel­mez (Ak­yol, Şe­ner: Dü­rüst­lük Ku­ra­lı ve Hak­kın Kö­tü­ye Kul­la­nıl­ma­sı Ya­sa­ğı, İs­tan­bul 2006, s. 65).

Za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri ge­nel ola­rak yal­nız­ca ala­cak hak­la­rı için ön­gö­rül­müş olup bu hak­la­rı­nın za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri­ne tabi tu­tul­ma­sı­nın çe­şit­li ne­den­le­ri bu­lun­mak­ta­dır. Özel­lik­le uzun yıl­lar bo­yun­ca ta­lep edil­me­miş olan ala­cak hak­kı­nın ya elde edil­miş ya da ifa dı­şın­da­ki bir ne­den­le sona er­miş ol­ma­sı; uzun yıl­lar boyu ifa­nın ka­nı­tı olan bel­ge­le­ri sak­la­ma­sı­nın borç­lu­dan bek­le­ne­me­yecek ol­ma­sı; ifa ta­le­biy­le kar­şı­la­şan borç­lu­nun bor­cu­nu ifa et­miş olsa bile ifa­yı is­pat et­me­si­nin ne­re­dey­se ola­nak­sız ol­ma­sı ve bu du­rum­da borç­lu­nun hu­ku­ken ko­run­ma­sı­nın ge­rek­me­si; hu­kuk dü­ze­ni­nin is­tik­rar ka­zan­mış du­rum ve iliş­ki­le­re do­kun­mak is­te­me­me­si; hu­ku­ki gü­ven­lik il­ke­si ve geç­miş­te ka­lan olay­lar­dan do­la­yı uyuş­maz­lı­ğın sür­dü­rül­me­sin­de kamu ya­ra­rı bu­lun­ma­ma­sı bu ne­den­ler ara­sın­da yer al­mak­ta­dır (Er­dem, Meh­met: Özel Hu­kuk­ta Za­ma­na­şı­mı, İs­tan­bul 2010. s. 16.) 

818 sa­yı­lı BK, l l.01.2011 ta­ri­hin­de ka­bul edi­len 6098 sa­yı­lı TBK’nın 647. mad­de­si ile yü­rür­lük­ten kal­dı­rıl­mış; 6098 sa­yı­lı TBK ise 01.07.2012 ta­ri­hin­de yü­rür­lü­ğe gir­miş­tir. 6101 sa­yı­lı Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nun Yü­rür­lü­ğü ve Uy­gu­la­ma Şek­li Hak­kın­da Ka­nun’un 5/1.mad­de­si; “Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nun yü­rür­lü­ğe gir­me­sin­den önce iş­le­me­ye baş­la­mış bu­lu­nan hak dü­şü­rü­cü sü­re­ler ile za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri, eski ka­nım hü­küm­le­ri­ne tabi ol­ma­ya de­vam eder. An­cak, bu sü­re­le­rin he­nüz dol­ma­mış kıs­mı, Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nda ön­gö­rü­len sü­re­den uzun ise, yü­rür­lü­ğün­den haş­la­ya­rak Türk Borç­lar Ka­nu­nu’nda ön­gö­rü­len sü­re­nin geç­me­siy­le, hak dü­şü­rü­cü süre veya za­ma­na­şı­mı sü­re­si dol­muş olur” hük­mü­nü ha­iz­dir.

 Buna göre, 818 sa­yı­lı BK hü­küm­le­ri­nin uy­gu­lan­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Hak­sız fi­il­den do­ğan taz­mi­nat da­va­sı­nın tabi ol­du­ğu za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri ve baş­lan­gıç­la­rı 818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­sin­de ge­nel za­ma­na­şı­mı hü­küm­le­rin­den ayrı ola­rak dü­zen­len­miş­tir. Za­ma­na­şı­mı sü­re­le­ri­nin ve baş­lan­gıç­la­rı­nın dü­zen­len­di­ği 818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­si­nin ilk iki fık­ra­sı;
“Za­rar ve zi­yan ya­hut ma­ne­vi za­rar na­miy­le nak­di bir meb­lağ te­di­ye­si­ne mü­te­al­lik dava, mu­ta­zam olan ta­ra­fın za­ra­ra ve fa­ili­ne ıt­tı­la ta­ri­hin­den iti­ba­ren bir sene ve her hal­de za­ra­rı müs­tel­zim fi­ilin vu­ku­un­dan iti­ba­ren on sene mü­ru­run­dan son­ra is­ti­ma olun­maz. Şu ka­dar ki za­rar ve zi­yan da­va­sı, ceza ka­nun­la­rı mu­ci­bin­ce müd­de­ti daha uzun mü­ru­ru za­ma­na tabi ce­za­yı müs­tel­zim bir fi­il­den ne­şet et­miş olur­sa şah­si da­va­ya da o mü­ru­ru za­man tat­bik olu­nur.” şek­lin­de dü­zen­le­me içer­mek­te­dir.

Gö­rül­dü­ğü üze­re 818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­sin­de hak­sız fi­il­ler­le il­gi­li ola­rak üç fark­lı za­ma­na­şı­mı sü­re­si ön­gö­rül­müş­tür. Bun­lar­dan ilki za­rar gö­re­nin za­ra­rı ve fa­ili (so­rum­lu ki­şi­yi) öğ­ren­di­ği ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­yan bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­dir. Bir yıl­lık sü­re­nin iş­le­me­ye baş­la­ma­sı açı­sın­dan “öğ­ren­me” öl­çü­tü esas alın­mış; bu öl­çüt hem  za­rar hem de fail açı­sın­dan aran­mış­tır. Bu ne­den­le bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si, bu iki  hu­sus­tan han­gi­si daha son­ra öğ­re­nil­miş­se o hu­su­sun öğ­re­nil­me ta­ri­hin­den iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­lar. Baş­ka bir de­yiş­le bu iki hu­su­sun bir­lik­te ger­çek­leş­me­si ge­rek­mek­te olup sa­de­ce bi­ri­nin öğ­re­nil­me­si za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin iş­le­me­ye baş­la­ma­sı için ye­ter­li ol­ma­mak­ta­dır. Bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­nin baş­lan­gı­cı öğ­ren­me gibi süb­jek­tif bir öl­çü­te bağ­lı ol­du­ğun­dan, bu süre öğ­re­ti ve uy­gu­la­ma­da “nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si” ola­rak ad­lan­dı­rıl­mak­ta­dır. 

Öte yan­dan bir yıl­lık sü­re­nin baş­la­ma­sı ba­kı­mın­dan za­ra­rın öğ­re­nil­miş sa­yıl­ma­sı için za­ra­rın var­lı­ğı­nı, ni­te­li­ği­ni ve te­mel un­sur­la­rı­nı be­lir­le­yecek bil­gi­le­rin dava aça­cak de­re­ce­de öğ­re­nil­miş ol­ma­sı ye­ter­li­dir.

818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­si ile ön­gö­rü­len za­ma­na­şı­mı sü­re­le­rin­den ikin­ci­si ise bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si­ni, her­hal­de za­rar ve­ri­ci fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği (vuku bul­du­ğu) ta­rih­ten iti­ba­ren on yıl ile sı­nır­lan­dı­ran on yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­dir. On yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin baş­lan­gı­cı ob­jek­tif ni­te­lik­te olan za­rar ve­ri­ci fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği ta­rih­tir. Bu­nun­la bir­lik­te eğer za­rar ve­ri­ci fiil sü­re­ge­len bir ni­te­lik ta­şı­yor­sa on yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin de fi­ilin ta­mam­lan­dı­ğı ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­ma­sı ge­re­kir. On yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­nin baş­lan­gı­cı hak­sız fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği (veya ta­mam­lan­dı­ğı) ta­rih gibi ob­jek­tif bir öl­çü­te bağ­lı ol­du­ğun­dan, bu süre öğ­re­ti ve uy­gu­la­ma­da “mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si” ola­rak ad­lan­dı­rıl­mak­ta­dır. On yıl için­de za­rar ve so­rum­lu kişi öğ­re­ni­le­me­di­ği için bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si iş­le­me­ye baş­la­ma­mış olsa dahi, hak­sız fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği ta­rih­ten iti­ba­ren on yıl geç­miş­se taz­mi­nat da­va­sı açma hak­kı za­ma­na­şı­mı­na uğ­rar. Buna kar­şı­lık on yıl­lık süre için­de za­ra­rın ve fa­ilin öğ­re­nil­me­sin­den iti­ba­ren bir yıl­lık süre dol­muş­sa ar­tık aza­mi ni­te­lik­te­ki on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin bir öne­mi kal­maz, bir yıl­lık süre dol­du­ğun­da za­ma­na­şı­mı ger­çek­leş­miş olur. (Ha­vut­çu, Ayşe: Hak­sız Fiil So­rum­lu­lu­ğun­da Za­ma­na­şı­mı Sü­re­le­ri­nin Baş­lan­gı­cı, Do­kuz Ey­lül Üni­ver­si­te­si Hu­kuk Fa­kül­te­si Der­gi­si, 2012, C.12, s.58.)

Gö­rül­dü­ğü üze­re bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si ile on yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si ara­sın­da­ki en önem­li fark; sü­re­le­rin baş­la­ma an­la­rı­dır. Bir yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si za­ra­rın ve fa­ilin öğ­re­nil­di­ği ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­lar­ken, on yıl­lık za­ma­na­şı­mı sü­re­si za­ra­rın ve  fa­ilin öğ­re­ni­lip öğ­re­nil­me­di­ği­ne ba­kıl­mak­sı­zın hak­sız fi­ilin ger­çek­leş­ti­ği ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­mak­ta­dır. Za­ra­rın son­ra­dan mey­da­na gel­me­si de sü­re­nin iş­le­me­ye baş­la­dı­ğı anı de­ğiş­tir­me­mek­te­dir.

818 sa­yı­lı BK’nın 60. mad­de­si ile ön­gö­rü­len za­ma­na­şı­mı sü­re­le­rin­den bir di­ğe­ri ise ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­dir. Buna göre, ce­za­yı ge­rek­ti­ren hak­sız fi­il­ler ba­kı­mın­dan, ceza ka­nun­la­rın­da daha uzun bir za­ma­na­şı­mı sü­re­si ön­gö­rül­müş­se, taz­mi­nat ta­lep­le­ri için de bu za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­lan­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. An­cak hak­sız fi­il­le­re ceza ka­nun­la­rın­da­ki za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­la­na­bil­me­si için hak­sız fi­ilin ce­za­lan­dı­rı­la­bi­lir ol­ma­sı ve bu fiil için ceza ka­nun­la­rın­da ön­gö­rü­len za­ma­na­şı­mı­nın hak­sız fi­il­le­re uy­gu­la­nan nis­pi veya mut­lak za­ma­na­şı­mın­dan uzun ol­ma­sı ge­rek­mek­te­dir. Bu­ra­da­ki ceza ka­nun­la­rın­da­ki za­ma­na­şı­mı ifa­de­sin­den an­la­şıl­ma­sı ge­re­ken ise ceza ka­nun­la­rın­da­ki dava za­ma­na­şı­mı­dır. Zira 818 sa­yı­lı BK’nın 60/2. mad­de­si­nin dü­zen­len­me ama­cı, ceza yar­gı­la­ma­sı ya­pı­la­bil­di­ği sü­re­ce, aynı fi­il­den kay­nak­la­nan za­rar­la­rın taz­mi­ni­nin is­te­ne­bil­me­si­dir. Bir fi­ilin ceza yar­gı­la­ma­sı­na konu olup ol­ma­ma­sın­da be­lir­le­yi­ci olan süre ise dava za­ma­na­şı­mı sü­re­si­dir.

Hak­sız fiil ola­rak ni­te­len­di­ri­len dav­ra­nış­lar içer­dik­le­ri hu­ku­ka ay­kı­rı­lık ve ku­sur un­sur­la­rı­na bağ­lı ola­rak ceza ka­nun­la­rı­na göre de suç teş­kil ede­bi­lir­ler. Do­la­yı­sıy­la, aynı dav­ra­nış hem ceza yar­gı­la­ma­sı­nın hem de taz­mi­nat da­va­sı­nın ko­nu­su­nu oluş­tu­ra­bi­lir. 818 sa­yı­lı BK’nın 60/2. mad­de­sin­de­ki dü­zen­len­me ile fail, hu­ku­ka ay­kı­rı bir fi­ilin­den do­la­yı ceza ka­nun­la­rı­na göre ce­za­lan­dı­rı­la­bil­di­ği sü­re­ce bu fiil ne­de­niy­le uğ­ra­nı­lan za­ra­rın te­la­fi­si de fa­il­den is­te­ne­bi­lir. Ger­çek­ten de fail için daha ağır so­nuç­lar do­ğu­ran ceza yar­gı­la­ma­sı­na izin ve­ri­lir­ken, aynı fiil ne­de­niy­le fa­ile kar­şı taz­mi­nat da­va­sı açı­la­ma­ma­sı ye­rin­de ol­ma­ya­cak­tır.

Ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­la­na­bil­me­si için taz­mi­nat so­rum­lu­lu­ğu­na ne­den olan fi­ilin ceza ka­nun­la­rı­na göre suç oluş­tur­ma­sı ve ce­za­yı ge­rek­tir­me­si ye­ter­li olup ay­rı­ca hak­sız fi­ilin fa­ili hak­kın­da ceza da­va­sı açıl­mış ol­ma­sı veya mah­ku­mi­yet ka­ran ve­ril­miş ol­ma­sı, hat­ta so­ruş­tur­ma ya­pıl­ma­sı ge­rek­li de­ğil­dir. Bu ne­den­le taz­mi­nat da­va­sı­na ba­kan ha­kim za­ma­na­şı­mı defi ile kar­şı­laş­tı­ğın­da, da­va­nın esa­sı­na gir­me­den önce, fi­ilin ce­za­yı ge­rek­ti­rir bir fiil olup ol­ma­dı­ğı­nı ceza hu­ku­ku il­ke­le­ri­ne göre ken­di­si de­ğer­len­di­recek, fi­ilin suç ni­te­li­ğin­de ol­du­ğu ka­na­ati­ne ula­şır­sa ceza za­ma­na­şı­mı­nı dik­ka­te ala­cak­tır (Te­ki­nay, S. Sul­hi Ak­man, Ser­met Bur­cu­oğ­lu, Ha­luk Al­top, Atil­la: Te­ki­nay Borç­lar Hu­ku­ku Ge­nel Hü­küm­ler, İs­tan­bul 1993, s. 723.)

He­men be­lir­til­me­li­dir ki ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin baş­lan­gı­cı 818 sa­yı­lı BK hü­küm­le­ri­ne göre de­ğil, ceza ka­nu­nu hü­küm­le­ri­ne göre be­lir­le­nir. Buna göre ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı­nın uy­gu­lan­dı­ğı du­rum­lar­da, za­ma­na­şı­mı sü­re­si, za­ra­rın ve fa­ilin öğ­re­nil­di­ği  ta­rih­ten iti­ba­ren de­ğil, suç teş­kil eden fi­ilin iş­len­di­ği (veya fi­ilin ta­mam­lan­dı­ğı) ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­ya­cak­tır. Ceza ka­nu­nu hü­küm­le­ri, sa­de­ce ceza da­va­sı­nın za­ma­na­şı­mı­nın sü­re­si ve baş­lan­gıç nok­ta­sı ba­kı­mın­dan uy­gu­la­na­cak olup, za­ma­na­şı­mın dur­ma­sı ve ke­sil­me­si­ne iliş­kin ne­den­ler ve so­nuç­la­rı hak­kın­da 818 sa­yı­lı BK hü­küm­le­ri uy­gu­la­na­cak­tır (An­tal­ya, O. Gök­han: Borç­lar Hu­ku­ku Ge­nel Hü­küm­ler C. IJ, İs­tan­bul 2017, s. 515).

Ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin ama­cı gö­ze­til­di­ğin­de, daha uzun ol­mak şar­tıy­la bu sü­re­nin hem bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si hem de on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si açı­sın­dan uy­gu­lan­ma­sı ge­re­kir. On yıl­dan faz­la ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin söz ko­nu­su ol­du­ğu bir du­rum­da, ar­tık nis­pi ve mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si dik­ka­te alın­ma­ya­cak­tır. Bu du­rum­da, ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si hem bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin hem de on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin ye­ri­ni ala­cak, taz­mi­nat da­va­sı en geç bu sü­re­nin so­nu­na ka­dar açı­la­bi­le­cek­tir. Öte yan­dan ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si, bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­sin­den uzun an­cak on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­sin­den kısa ise, bu du­rum­da sa­de­ce nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin ye­ri­ne uy­gu­lan­ma im­ka­nı­na sa­hip ola­cak­tır. (Te­ki­nay Ak­man Bur­cu­oğ/u Al­top, s. 725.). Za­rar gö­ren, za­rar ve fa­ili ne za­man öğ­ren­miş olur­sa ol­sun on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin geç­me­miş ol­ma­sı şar­tıy­la ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si için­de taz­mi­nat da­va­sı aça­bi­le­cek­tir. Bu­nun­la bir­lik­te ceza da­va­sı za­ma­na­şı­mı sü­re­si dol­muş olsa dahi za­rar gö­ren on yıl­lık mut­lak za­ma­na­şı­mı sü­re­si içe­ri­sin­de, za­rar ve fa­ili öğ­ren­di­ği ta­rih­ten iti­ba­ren iş­le­me­ye baş­la­yan bir yıl­lık nis­pi za­ma­na­şı­mı sü­re­si için­de taz­mi­nat da­va­sı aça­bi­le­cek­tir.

Da­ire­miz­den ge­çen em­sal dos­ya­lar­dan an­la­şı­la­ca­ğı üze­re, da­va­lı şir­ket hak­kın­da dü­zen­le­nen SPK ra­por­la­rın­da, his­se se­net­le­ri­nin izin­siz hal­ka arz edil­di­ği, ser­ma­ye ar­tı­rım ka­ra­rı ve­ril­me­si­ne iliş­kin ge­nel ku­rul top­lan­tı­sın­dan önce hal­ka arz iş­le­mi­ne baş­lan­dı­ğı, *** Gru­bu şir­ket­le­ri ta­ra­fın­dan ya­sal ka­yıt­la­ra ak­ta­rıl­ma­sı zo­run­lu hu­sus­la­rın ye­ri­ne ge­ti­ril­me­di­ği, mu­ha­se­be ka­yıt­la­rın­da ger­çe­ğe ay­kı­rı ka­yıt­lar bu­lun­du­ğu, kâr ve za­rar ka­lem­le­ri­nin ger­çe­ği yan­sıt­mak­tan uzak ol­du­ğu, his­se de­vir söz­leş­me­le­rin­de bazı ki­şi­le­rin or­tak­lık pay def­te­rin­de gö­zük­me­di­ği, ka­nun dışı yol­lar­dan para top­lan­dı­ğı be­lir­til­miş, bu kap­sam­da için­de da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­si­nin de bu­lun­du­ğu sa­nık­lar hak­kın­da Yoz­gat 2. As­li­ye Ceza Mah­ke­me­si’nin 2006/253 Esas sa­yı­lı da­va­sın­da ih­raç edi­lecek his­se se­net­le­ri­nin SPK’ya kay­det­ti­ril­me­si aşa­ma­sı ta­mam­lan­ma­dan hal­ka arz iş­le­mi­ne baş­lan­dı­ğı, pay be­del­le­ri­nin usul­süz tah­sil edil­di­ği be­lir­le­ne­rek mah­ku­mi­yet ka­ra­rı ve­ril­miş, Yar­gı­tay 7. Ceza Da­ire­si’nin 13.06.2007 ta­rih­li ila­mı ile onan­mış, Yoz­gat 2. As­li­ye Ceza Mah­ke­me­si’nin 2006/121 Esas sa­yı­lı dos­ya­sın­da SPK’dan izin alın­ma­dan his­se se­net­le­riy­le il­gi­li ara­cı­lık fa­ali­ye­tin­de bu­lu­nul­du­ğu id­di­asıy­la dava açıl­mış, sa­nık­lar hak­kın­da ve­ri­len mah­ku­mi­yet ka­rar­la­rı Yar­gı­tay 7. Ceza Da­ire­si’nin ila­mı ile za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le or­ta­dan kal­dı­rıl­mış, yine usu­lü­ne uy­gun ola­rak def­ter­le­rin tu­tul­ma­ma­sı ne­de­niy­le da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­si hak­kın­da mah­ku­mi­yet ka­ra­rı ve­ril­di­ği an­la­şıl­mış­tır. Yine, da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­le­ri hak­kın­da Yoz­gat 1. As­li­ye Ceza Mah­ke­me­si’nin 2009/188 Esas 2011/475 Ka­rar sa­yı­lı dos­ya­sın­da da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­le­ri hak­kın­da hiz­met ne­de­niy­le gü­ve­ni kö­tü­ye kul­lan­ma su­çun­dan İs­viç­re Fe­de­ral So­ruş­tur­ma Ha­kim­li­ği’nce ya­pı­lan ih­bar üze­ri­ne kamu da­va­sı açıl­dı­ğı, mah­ke­me­miz­ce ya­pı­lan yar­gı­la­ma so­nu­cun­da da­va­lı şir­ket yö­ne­ti­ci­le­ri­nin İs­viç­re’de bu­lu­nan CC­CCC Şir­ke­ti’ne ait pa­ra­la­rı da­va­lı şir­ke­te ve *** gru­bu şir­ket­le­ri­ne ak­tar­dık­la­rın­dan ba­his­le hiz­met ne­de­niy­le gü­ve­ni kö­tü­ye kul­lan­ma su­çun­dan ne­ti­ce iti­ba­riy­le 5 yıl ha­pis ve 2.500,00 TL adli para ce­za­sı ve­ril­di­ği, ka­ra­rın tem­yiz edil­di­ği, Yar­gı­tay Cum­hu­ri­yet Baş­sav­cı­lı­ğı’nın 17.01.2012 ta­rih­li teb­liğ­na­me­si­ne göre hük­mün onan­ma­sı­nın ta­lep edil­di­ği an­cak Yar­gı­tay 15. Ceza Da­ire­si’nin 28.03.2012 ta­rih ve 2012/721 Esas 2012/33114 Ka­rar sa­yı­lı boz­ma ila­mı ile za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le ka­ra­rın bo­zul­du­ğu ve tüm sa­nık­lar hak­kın­da­ki da­va­nın za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le düş­me­si­ne ka­rar ve­ril­di­ği ve ka­ra­rın bu şe­kil­de ke­sin­leş­ti­ği an­la­şıl­mış­tır. 

Bu iti­bar­la, da­va­lı­la­rın ey­le­mi­nin hak­sız fiil ni­te­li­ğin­de ol­du­ğu, sü­re­si içe­ri­sin­de za­ma­na­şı­mı def’inde bu­lu­nul­du­ğu, işbu da­va­da za­ma­na­şı­mı yö­nün­den da­va­cı le­hi­ne bir ka­za­nıl­mış hak bu­lun­ma­dı­ğı, ce­za­nın üst sı­nı­rı­na göre ceza za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin 765 sa­yı­lı Yasa’nın 102/4 ve 104/2. mad­de­le­ri uya­rın­ca 5 yıl, uza­mış za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin ise 7,5 yıl ol­du­ğu ve dos­ya­ya ib­raz edi­len his­se de­vir se­ne­din­de­ki 16.07.2004 ta­ri­hi ile dava ta­ri­hi ara­sın­da za­ma­na­şı­mı sü­re­si­nin dol­du­ğu gö­ze­ti­le­rek, mah­ke­me­ce za­ma­na­şı­mı se­be­biy­le da­va­nın red­di­ne ka­rar ve­ril­me­si ge­re­kir­ken ya­zı­lı şe­kil­de hü­küm te­si­si doğ­ru ol­ma­mış, hük­mün bo­zul­ma­sı ge­rek­miş­tir.

(2) Boz­ma se­bep ve şek­li­ne göre da­va­cı ve­ki­li­nin tüm, da­va­lı­lar ve­ki­li­nin sair tem­yiz iti­raz­la­rı­nın bu aşa­ma­da in­ce­len­me­si­ne yer ol­ma­dı­ğı­na ka­rar ve­ril­miş­tir.

SO­NUÇ:Yu­ka­rı­da (1) nolu bent­te açık­la­nan ne­den­ler­le da­va­lı­lar ve­ki­li­nin za­ma­na­şı­mı­na iliş­kin tem­yiz iti­raz­la­rı­nın ka­bu­lü ile hük­mün da­va­lı­lar ya­ra­rı­na BO­ZUL­MA­SI­NA, (2) Boz­ma se­bep ve şek­lin­de göre da­va­cı ve­ki­li­nin tüm, da­va­lı­lar ve­ki­li­nin sair tem­yiz iti­raz­la­rı­nın bu aşa­ma­da in­ce­len­me­si­ne yer ol­ma­dı­ğı­na, tak­dir olu­nan 8.400,00 TL du­ruş­ma ve­ka­let üc­re­ti­nin da­va­cı­dan alı­nıp da­va­lı­ya ve­ril­me­si­ne, öde­dik­le­ri pe­şin tem­yiz har­cı­nın is­tek­le­ri ha­lin­de tem­yiz eden­le­re iade­si­ne, 27.12.2022 ta­ri­hin­de oy­çok­lu­ğuy­la ka­rar ve­ril­di.


KAR­ŞI OY

Za­ma­na­şı­mı, bor­cun nis­bi bir sona erme se­be­bi olup, borç­lu is­te­me­di­ği tak­dir­de ge­çen za­man ne­de­niy­le ala­cak­lı­nın ala­ca­ğı­nı dava yo­luy­la ta­kip ve tah­sil etme im­ka­nı­nın or­ta­dan kalk­ma­sı­dır.
Za­ma­na­şı­mı, hu­ku­ki ni­te­li­ği iti­ba­riy­le mad­di hu­kuk­tan kay­nak­la­nan bir def’i (6098 sa­yı­lı TBK 161 md.) olup usul hu­ku­ku ba­kı­mın­dan ise bir sa­vun­ma ara­cı­dır.
Ku­ral ola­rak za­ma­na­şı­mı def’inin sü­re­si içe­ri­sin­de ve­ri­len ce­vap di­lek­çe­sin­de ile­ri sü­rül­me­si ge­re­kir (HMK 129 md).
Sü­re­sin­de ile­ri sü­rü­len za­ma­na­şı­mı def’i ne­de­niy­le, mah­ke­me­ce ön in­ce­le­me du­ruş­ma­sı ta­mam­lan­dık­tan son­ra an­cak tah­ki­ka­ta baş­la­ma­dan önce ha­kim za­ma­na­şı­mı def’ini in­ce­le­ye­rek ka­rar ve­re­cek­tir (HMK 142 md).
Da­va­lı­nın sü­re­sin­de ile­ri sür­müş ol­du­ğu za­ma­na­şı­mı def’i hak­kın­da hiç­bir ka­rar ve­ril­me­den da­va­nın esa­sı hak­kın­da ka­rar ve­ril­me­si doğ­ru de­ğil­dir. (Yar­gı­tay 13. H.D.
01.10.2013 gün 8995-23979, Yar­gı­tay 4. H.D. 17.04.2018 gün 9353-3056, Yar­gı­tay 15. H.D. 16.02.2017 gün 5442-626 vs.).
An­cak bu hu­su­sun boz­ma ne­de­ni ola­bil­me­si için, hak­kın­da­ki dava esas­tan red edi­len ve za­ma­na­şı­mı def’ini ce­vap di­lek­çe­sin­de ya­sal sü­re­de ile­ri sü­ren da­va­lı­nın bu yön­de tem­yi­ze gel­me­si ge­rek­mek­te­dir.
HMK 361/2 mad­de­sin­de de ifa­de edil­di­ği üze­re, da­va­da hak­lı çık­mış olan ta­ra­fın­da (aley­hin­de­ki dava esas­tan red edi­len) hu­ku­ki ya­rar bu­lun­mak şar­tıy­la (za­ma­na­şı­mı def’i) şar­tıy­la tem­yiz yo­lu­na baş­vur­ma­sı müm­kün­dür.
Da­va­lı­nın, da­va­nın esas­tan red­di­ne iliş­kin ka­ra­rı, hu­ku­ki ya­ra­rı­na rağ­men za­ma­na­şı­mı yö­nün­den tem­yiz et­me­miş ol­ma­sı du­ru­mun­da, ar­tık bu yön­den da­va­cı ya­ra­rı­na usu­lü mük­te­sep hak doğ­muş olur ki, da­va­cı­nın tem­yi­zi üze­ri­ne, Yar­gı­tay­ca bu aşa­ma­dan son­ra ka­ra­rın za­ma­na­şı­mı yö­nün­den bo­zul­ma­sı müm­kün de­ğil­dir. Olu­şan usu­li mük­te­sep hak­ka rağ­men, ka­ra­rın Yar­gı­tay­ca za­ma­na­şı­mı yö­nün­den bo­zul­ma­sı­nın hiç­bir bağ­la­yı­cı­lı­ğı yok­tur. Zira usu­li mük­te­sep hak­kın, yeni çı­kan bir ka­nun veya Yar­gı­tay İç­ti­ha­dı Bir­leş­tir­me ka­ra­rı dı­şın­da baş­ka­ca bir is­tis­na­sı bu­lun­ma­mak­ta­dır.
Di­ğer ta­raf­tan, za­ma­na­şı­mı def’ine rağ­men da­va­nın esas­tan red­di ka­ra­rı­nın da­va­lı ta­ra­fın­dan tem­yiz edil­me­me­si, sa­de­ce da­va­cı ta­ra­fın­dan tem­yi­ze ge­ti­ril­me­si ve ka­ra­rı da­va­cı tem­yi­zi­ne göre bo­zul­ma­sı du­ru­mun­da 09.05.1960 gün 21/9 sa­yı­lı İ.B.K vur­gu­lan­dı­ğı üze­re, mah­ke­me­ce boz­ma ka­ra­rı­na uyul­ma­sıy­la da­va­cı ya­ra­rı­na usu­lü mük­te­sep hak doğ­muş­tur. Usu­le ait mük­te­sep hak mü­es­se­se­si Usul Ka­nu­nu’nun da­yan­dı­ğı ana esas­lar­dan olup kamu dü­ze­ni ile il­gi­li­dir. Bu du­rum­da da­va­cı­nın tem­yi­zi­ne göre ka­ra­rın bo­zul­ma­sı ve mah­ke­me­ce boz­ma­ya uyul­ma­sın­dan son­ra ar­tık mah­ke­me­nin geri dö­ne­rek za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le da­va­yı red et­me­si müm­kün de­ğil­dir. Bu hal usu­li ka­za­nıl­mış hak­kın açık bir ih­la­li­dir.
So­mut uyuş­maz­lık­ta, da­va­lı­nın esa­sa ce­vap sü­re­si içe­ri­si­ne za­ma­na­şı­mı def’ini ile­ri sür­me­si­ne rağ­men mah­ke­me­ce dava esas­tan red edil­miş, ka­rar da­va­cı ta­ra­fın­dan tem­yiz edil­miş, Da­ire­ce ka­ra­rın da­va­cı le­hi­ne bo­zul­ma­sı üze­ri­ne ye­rel mah­ke­me­ce boz­ma ila­mı­na uyu­la­rak ya­zı­lı şe­kil­de da­va­nın ka­bu­lü­ne ka­rar ve­ril­miş­tir.



Da­va­lı esas­tan red ka­ra­rı­nı, za­ma­na­şı­mı def’i ne­de­niy­le tem­yiz et­me­di­ğin­den da­va­cı le­hi­ne usu­li ka­za­nıl­mış hak doğ­muş­tur. Bu aşa­ma­dan son­ra ar­tık boz­ma üze­ri­ne za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le da­va­nın red­di­ne ka­rar ve­ril­me­si müm­kün de­ğil­dir.
Di­ğer ta­raf­tan da­va­cı tem­yi­zi üze­ri­ne ye­rel mah­ke­me ka­ra­rı bo­zul­du­ğun­dan, boz­ma­ya uyan mah­ke­me­ce boz­ma ge­rek­le­ri ye­ri­ne ge­ti­ri­le­ce­ğin­den, bu hal­de de da­va­cı ya­ra­rı­na usu­li mük­te­sep hak olu­şa­ca­ğın­dan za­ma­na­şı­mı ne­de­niy­le da­va­nın red­di bu ne­den­le de müm­kün de­ğil­dir.
Açık­la­nan ne­den­ler­le, da­va­lı­nın za­ma­na­şı­mı­na yö­ne­lik tüm tem­yiz iti­raz­la­rı­nın red­di ile di­ğer tem­yiz iti­raz­la­rı­nın in­ce­len­me­si ge­re­kir­ken ya­zı­lı şe­kil­de da­va­cı­nın usu­li mük­te­sep hak­la­rı­nı ih­lal eden ge­rek­çe ile ka­ra­rın bo­zul­ma­sı­na iliş­kin sa­yın ço­ğun­luk gö­rü­şü­ne kar­şı­yım.