Taşıma Sözleşmesi - Ex Works Satış

MAHKEMESİ: BAKIRKÖY 1. ASLİYE TİCARET MAHKEMESİ

TARİHİ : 06/06/2017

NUMARASI : 2015/100 Esas 2017/412

DAVA : İtirazın İptali (Ticari Satımdan Kaynaklanan)

KARAR TARİHİ: 03/10/2019

Dairemizden verilen 28/02/2018 tarih ve 2017/849 Esas - 2018/162 Karar sayılı kararın Yargıtay 11. Hukuk Dairesi'nin 12/06/2019 tarih ve 2018/2513 Esas - 2019/4338 Karar sayılı ilamı ile bozulmakla; dosyanın Dairemizin yukarıdaki esasına kaydı yapılıp duruşmalı olarak yapılan incelenmesi sonucunda;

TARAFLARIN İDDİA VE SAVUNMALARININ ÖZETİ: Davacı vekili dava dilekçesi ile; Dava dışı ... firmasının ... numaralı emtia nakliyat sigortası ile müvekkili nezdinde sigortalı olduğunu, sigortalı tarafından dava dışı ... Ticaret ve ....firmalarından satın aldığı mobilya ve mermer malzemelerinin ... plakalı araçta davalı ... firması sorumluluğunda Türkiye'den Rusya'ya taşındığını, taşınan yükün varma yerinde kısmen hasarlı teslim edildiğini, sigorta eksperinin bizzat Rusya' ya giderek hasar tespiti yaptığını ve 27.856,77 USD zarar tespit edildiğini, bunun karşılığı olarak müvekkili tarafından 53.838,80 TL tazminat ödemesi yapıldığını, sigorta ekspertiz raporunun olay inceleme tutanağı niteliğinde olduğunu, zararı gereği gibi tespit ettiğini ve tazminatın likit hale geldiğini, CMR m.17 gereği sorumlu olan davalıya karşı; davacının sigortalısı ... firmasına Ödeme yaptığı gözetilerek TTK m 1472 gereği halefiyete hak kazandığını, ödenen bedelin tahsili için ihtarname gönderildiği, ödeme yapılmaması üzerine icra takibi yapıldığını ancak davalının yapılan takibe itiraz ettiğini belirterek itirazın iptaline takibin devamına karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı vekili cevap dilekçesin ile; Davalının taşıma sürecinde rol üstlenmediğini, dosyada davalının taşıyıcı olduğunu gösteren bir delil bulunmadığını, pasif husumete itiraz edildiğini, müvekkilinin taşıma işleminin ifasında yer almadığını, davacının "ekspertiz raporunda" "nakliyeci" hanesinde ... AŞ. yazması nedeni ile husumeti ... A.Ş. ye yönlenlendirdiğini, sigortalı ... GmbH iken; sigorta ettiren ... firmasına ödeme yapıldığını, hak sahibine ödeme yapılmadığını, yine malların satış faturalarına bakıldığında ... ve ... firmalarından ... firmasına satış yapıldığı ve satışın mal mukabili olduğu, bu durumda da sigortalı ve sigorta ettirene ödeme yapılmasının hatalı olduğunu, ödemenin hatır ödemesi olduğunu, yükleme ve istiflemenin sigortalı tarafından yapıldığı ve bu sebeplere dayanan hasar durumunda da davalının sorumlu tutulamayacağını terditli olarak müterafik kusurun gözetilmesi gerektiğini belirterek davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

İLK DERECE MAHKEMESİNİN KARARININ ÖZETİ: İlk derece mahkemesi 06/06/2017 tarih ve 2015/100 Esas 2017/412 Karar sayılı gerekçeli kararı ile; " ... dava konusu emtianın dava dışı ... firması tarafından yine dava dışı ... firmasına ex-works satış türü ile satıldığı, bir ticari satış türü olan ex-works satışlarda satıcının hasardan sorumluluğu emtianın uygun şekilde ambalajlanarak taşıyıcıya teslimi ile son bulduğu, teslimden sonra oluşacak hasara alıcının katlanması gerektiği, somut olayda, dava dışı satıcının malı uygun biçimde ambalajlayarak taşıyana teslim ettiği, satış sözleşmesinin tarafları arasındaki ex-works anlaşması nedeniyle bu andan itibaren hasarın alıcıya geçtiği, bu durumda hasara neden olanların bu arada taşıyıcının sorumluluğuna gitme hakkının da dava dışı alıcı ... firmasına geçtiği, davacı sigorta şirketinin sigortalısının hasar tazminatı talep etme hakkı bulunmadığından, sigorta şirketinin halef olduğu bir hak da söz edilemeyeceği gerekçesi ile;"Davanın aktif husumet yokluğundan esastan REDDİNE karar verilmiş ve verilen karara karşı davacı tarafından istinaf kanun yoluna başvurulmuştur.

İLERİ SÜRÜLEN İSTİNAF SEBEPLERİ: Davacı vekili istinaf dilekçesi ile; Dava dosyasında mübrez 29.12.2016 havale tarihli bilirkişi raporunda işbu davayı açmakta haklı olduklarını ve dava ehliyetlerinin olduğunun ispat edildiğini, Mal bedellerinin satıcılara ödendiğine ilişkin dava dosyasına müteaddit defalar beyan dilekçesi ve ekinde belgeler sunulmuşsa da yerel mahkemece bu hususların dikkate alınmadığını, Davaya konu emtialarda meydana gelen hasara istinaden sigortalının muvafakati ile sigorta ettirene hasar ödemesi yapıldığını, ayrıca buna ilişkin ibraname (temlikname) alınarak dosyaya sunulduğunu, Sigorta poliçesinin geçerli olduğu bir dönemde meydana gelen hasar ile dava dışı sigortalıya hasar ödemesi yapıldığından ödeme dekontu ile TTK hükümleri gereği halefiyet şartları, ibraname ile de Borçlar Kanunu hükümleri gereği alacağın temliki şartlarının oluştuğunu, bahsi geçen ibranamede sorumlulara karşı rücu haklarının kayıtsız ve şartsız olarak müvekkil davacı şirkete devredildiğini, böylece müvekkil şirketin hem halefiyet ( TTK m 1472 hükümleri ) kapsamında hem de alacağın temliki ( BK m 183 vd hükümleri ) kapsamında işbu davada dava dışı sigortalıya ödenen hasar bedelinin rücuen tahsiline ilişkin sigortalının haklarına halef olduğunun ispat edildiğini, Dava dışı sigortalıya ödeme muvafakatine istinaden poliçe kapsamında yapılan hasar ödemesi ve ödeme karşılığı alınan ibraname ile alacağın temliki hükümlerine göre de talep hakları mevcut olduğundan davalı taşıyıcıya karşı rücu alacaklarına yönelik aktif dava ehliyetlerinin bulunduğunun kabulü gerekeceğini, İleri sürerek ilk derece mahkeme kararının kaldırılmasını ve yeniden yargılama yapılarak talepleri doğrultusunda davanın kabulüne karar verilmesini talep etmiştir. DAİREMİZİN İLK KARARI : Dairemiz 28/02/2018 tarih 2017/849 Esas 2018/162 sayılı ilk kararı ile;"...Davanın dayanağı olan nakliyat emtia sigorta poliçesine göre; sigorta ettirenin ... San. Ve Tic. Ltd. Şti, sigortacının davacı sigorta şirketi, sigortalısının ise ... şirketi, sigortalı yükün çeşitli mobilya malzemeleri ve mermer olduğu, ürünlerin yükleme yerinin İstanbul, varış yerinin Rusya, taşıyacak aracın plakasının ise; K 118 KB 67 / AB 1251 67 olduğu dosya kapsamına göre sabittir. Dosyada bulunan faturalara örneklerine göre; sigortalı ... şirketinin taşıma konusu emteaları ...Ltd. Şti ve ... Sanayi ve Tic Ltd Şti ' den "mal mukabili satış" şeklinde tedarik ettiği ve daha sonra bu malları Rusya'da bulunan... şirketine ex-works satış şeklinde sattığı ve taşıma işinin de davalı şirket tarafından organize edildiği anlaşılmıştır. Sigortalı malları taşıyan araç sürücüsünün imzasının da bulunduğu tutanağa göre ürünlerin varma yerinde hasarlı olduğunu tespit edilmiş ve sigorta eksperi tarafından inceleme yapılmıştır. Sigorta poliçesine göre sigortalının dava dışı ... şirketi olduğu, ödemenin de dava dışı sigortalı ... GMBH şirketinin talimatı ile yine dava dışı sigorta ettiren ... San. Ve Tic. Ltd. Şti 'ne yapılarak ibraname ve temlik belgesi alındığı ancak sigortalı ... GMBH'nin ürünlerin bedelini Rusya’da bulunan alıcı firmadan alıp almadığına ilişkin herhangi bir belgenin dosya içerisinde olmadığı anlaşılmıştır. İlk derece mahkemesinin red sebebine dayanak yaptığı EXW (Ex Works ) teslim şeklinde: Satıcı malları işletmesinde daha önce belirlenen tarihte alıcının emrine hazır tutarak alıcıya bildirir. Alıcı malları işletmeden teslim alarak ihracı için gerekli belgeleri hazırlar gümrük işlemlerini tamamlayarak malları kendi ülkesine ithal eder. Malların işletmede teslim edilmesinden itibaren malla ilgili bütün masraf ve risk ile diğer yükümlülükler alıcı tarafından karşılanır. Ancak; Erenköy Gümrük Müdürlüğü’ne verilen gümrük beyannamelerine göre; ürünlerin sigortalı ... GMBH şirketi tarafından tedarikçi firmalar olan ... Ltd. Şti ve ...Tic Ltd Şti.' den "mal mukabili satış" şeklinde tedarik edildiği ve daha sonra bu malların Rusya'da bulunan ... şirketine ex-works satış şeklinde satıldığı, sigortalı ... GMBH şirketinin Almanya'da bulunan bir şirket olmasına rağmen ürünlerin doğrudan İstanbul'dan Rusya'ya gönderilmesinin kararlaştırıldığı anlaşılmıştır. Bu kapsamda satıma konu malların bedelinin sigortalı ... GMBH tarafından Rusya'daki alıcıdan tahsili önem arz etmektedir. Şöyle ki; satıma konu malların bedeli dava dışı Rusya'daki alıcıdan tahsili halinde taşınan malın tüm hasar ve yararı alıcıya geçeceğinden satıcı tarafından taşıma nedeniyle sigorta ettirilebilir bir menfaat bulunmayacak ve dolayısıyla yapılan ödeme hatır ödemesi niteliğinde olacak, aksi halde malların teslimine kadar satıcının sigortalanabilir menfaati bulunduğundan yapılan ödeme uyarınca taşıyıcıya rücu edilebilecektir. Satıma konu malların bedelinin sigortalı tarafından Rusya'daki alıcısından alınmadığı yönündeki ispat yükü davacı üzerinde olup, davacı bu kapsamda dosyaya herhangi bir delil ibraz etmediğinden..." gerekçeleri ile; Davacı vekilinin istinaf başvurusunun 6100 sayılı HMK’nun 353/1-b1 maddesi gereğince ESASTAN REDDİNE, karar verilmiş, karara karşı davacı tarafından temyiz yoluna başvurulmuştur.

İLERİ SÜRÜLEN TEMYİZ SEBEPLERİ: Davacı vekili temyiz dilekçesi ile; Davaya konu malların satıcı firma tarafından mal mukabili olarak satıldığı, hasarlı teslim edilen mallara istinaden alıcı tarafından ödeme yapılmadığı, bu halde hak sahibi halen dava dışı sigortalı olduğunu, Bilirkişi raporu ile emtiaların davalının sorumluluğu altında taşındığı ve mal üzerindeki tasarruf hakkının dava dışı sigortalıda olduğunun tespit edildiğini, Dosyada mübrez ödeme dekontu ile TTK hükümleri gereği halefiyet şartları, ibraname ile de BK hükümleri gereği alacağın temliki şartlarının oluştuğunu, böylece sorumlulara karşı rücu hakları kayıtsız ve şartsız olarak müvekkili şirkete devredildiğini, İleri sürerek temyiz başvurusunun kabulü ile, istinaf kararının temyiz incelemesi sonucunda bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

YARGITAY BOZMA İLAMI : Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 12/06/2019 tarih 2018/2513 Esas 2019/4338 Karar sayılı ilamında; "1-Dava, Nakliyat Emtia Sigorta Poliçesinden kaynaklanan alacağın davalı taşıyıcıdan rücuen tahsili istemiyle başlatılan icra takibine yapılan itirazın iptali istemine ilişkin olup, ilk derece mahkemesince davacı sigorta şirketinin sigortalısının taşıyıcıdan talep hakkı bulunmadığı, davacının maddi hukuk anlamında alacaklı sıfatına haiz olmadığı gerekçesiyle davanın aktif husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmiştir. Bölge Adliye Mahkemesince farklı gerekçe ile satıma konu malların bedelinin sigortalı tarafından Rusya'daki alıcısından alınmadığı yönündeki ispat yükünün davacı üzerinde olduğu ve davacının bu kapsamda herhangi bir delil ibraz edemediği gerekçesiyle davacı vekilinin istinaf başvurusunun 6100 sayılı HMK’nın 353/1-b/1 maddesi gereğince esastan reddine karar verilmiştir. 6100 sayılı HMK'nın 353/1-b.2. maddesi "Yargılamada eksiklik bulunmamakla beraber, kanunun olaya uygulanmasında hata edilip de yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmadığı takdirde veya kararın gerekçesinde hata edilmiş ise düzelterek yeniden esas hakkında duruşma yapılmadan karar verilir. " hükmünü haiz olup, anılan hüküm doğrultusunda Bölge Adliye Mahkemesince, İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulması gerekirken HMK 353/1-b-1. maddesi uyarınca başvurunun esastan reddine dair karar verilmesi yerinde görülmediğinden, Bölge Adliye Mahkemesi kararının re'sen bozulmasına karar vermek gerekmiştir. 2-Bozma sebep ve şekline göre, davacı vekilinin esasa yönelik temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmemiştir. " gerekçeleri ile; Yukarıda (1) no'lu bentte açıklanan nedenlerle, İlk Derece Mahkemesince verilen karara yönelik istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının re'sen BOZULMASINA, (2) no'lu bentte açıklanan nedenlerle davacı vekilinin temyiz itirazlarının incelenmesine bu aşamada yer olmadığına karar verilmiştir. Dairemizce duruşma yapılarak, usul ve yasaya uygun görülen bozma kararına uyulmasına karar verilmiştir.

İNCELEME VE DEĞERLENDİRME: Dava, Nakliyat Emtea Sigorta Poliçesinden kaynaklanan alacağın davalı taşıyıcıdan rücuen tahsili istemiyle başlatılan icra takibine yapılan itirazın iptali istemine ilişkin olup, ilk derece mahkemesince davanın aktif husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmiş verilen karara karşı davacı vekilince istinaf kanun yoluna başvurulmuştur. Davanın dayanağı olan nakliyat emtia sigorta poliçesine göre; sigorta ettirenin ... San. Ve Tic. Ltd. Şti, sigortacının davacı sigorta şirketi, sigortalısının ise ... GMBH şirketi, sigortalı yükün çeşitli mobilya malzemeleri ve mermer olduğu, ürünlerin yükleme yerinin İstanbul, varış yerinin Rusya, taşıyacak aracın plakasının ise; K 118 KB 67 / AB 1251 67 olduğu dosya kapsamına göre sabittir. Dosyada bulunan faturalara örneklerine göre; sigortalı ... GMBH şirketinin taşıma konusu emteaları ... Ltd. Şti ve... Tic Ltd Şti ' den "mal mukabili satış" şeklinde tedarik ettiği ve daha sonra bu malları Rusya'da bulunan ... şirketine ex-works satış şeklinde sattığı ve taşıma işinin de davalı şirket tarafından organize edildiği anlaşılmıştır. Sigortalı malları taşıyan araç sürücüsünün imzasının da bulunduğu tutanağa göre ürünlerin varma yerinde hasarlı olduğunu tespit edilmiş ve sigorta eksperi tarafından inceleme yapılmıştır. Sigorta poliçesine göre sigortalının dava dışı ... GMBH şirketi olduğu, ödemenin de dava dışı sigortalı ...GMBH şirketinin talimatı ile yine dava dışı sigorta ettiren ... San. Ve Tic. Ltd. Şti'ne yapılarak ibraname ve temlik belgesi alındığı ancak sigortalı ... GMBH'nin ürünlerin bedelini Rusya’da bulunan alıcı firmadan alıp almadığına ilişkin herhangi bir belgenin dosya içerisinde olmadığı anlaşılmıştır. İlk derece mahkemesinin red sebebine dayanak yaptığı EXW (Ex Works ) teslim şeklinde: Satıcı malları işletmesinde daha önce belirlenen tarihte alıcının emrine hazır tutarak alıcıya bildirir. Alıcı malları işletmeden teslim alarak ihracı için gerekli belgeleri hazırlar gümrük işlemlerini tamamlayarak malları kendi ülkesine ithal eder. Malların işletmede teslim edilmesinden itibaren malla ilgili bütün masraf ve risk ile diğer yükümlülükler alıcı tarafından karşılanır. Ancak; Erenköy Gümrük Müdürlüğü’ne verilen gümrük beyannamelerine göre; ürünlerin sigortalı ... GMBH şirketi tarafından tedarikçi firmalar olan ... Ltd. Şti ve ... Tic Ltd Şti.' den "mal mukabili satış" şeklinde tedarik edildiği ve daha sonra bu malların Rusya'da bulunan ... şirketine ex-works satış şeklinde satıldığı, sigortalı ...GMBH şirketinin Almanya'da bulunan bir şirket olmasına rağmen ürünlerin doğrudan İstanbul'dan Rusya'ya gönderilmesinin kararlaştırıldığı anlaşılmıştır. Bu kapsamda satıma konu malların bedelinin sigortalı ... GMBH tarafından Rusya'daki alıcıdan tahsili önem arz etmektedir. Şöyle ki; satıma konu malların bedeli dava dışı Rusya'daki alıcıdan tahsili halinde taşınan malın tüm hasar ve yararı alıcıya geçeceğinden satıcı tarafından taşıma nedeniyle sigorta ettirilebilir bir menfaat bulunmayacak ve dolayısıyla yapılan ödeme hatır ödemesi niteliğinde olacak, aksi halde malların teslimine kadar satıcının sigortalanabilir menfaati bulunduğundan yapılan ödeme uyarınca taşıyıcıya rücu edilebilecektir.

Sonuç itibari ile; Dairemiz kararı yukarıda özetlenen Yargıtay 11. Hukuk Dairesi'nin bozma ilamı ile gerekçede değişiklik yapıldığından HMK'nun 353/1-b2 maddesine aykırılık nedeniyle bozulmuş ise de; Dairemizce istinafa konu ilam gerekçesinde belirtildiği gibi somut olayda taraflar arasındaki satışın ... olduğu, bu kapsamda taşımayla ilgili risk, hak ve sorumluluklarına sigortalı satıcıya değil alıcıya ait olduğu benimsenmiş, ancak HMK'nun 359/1-e bendi uyarınca değerlendirme yapılarak Yargıtay ilamlarında da belirtildiği üzere ... satışlarda satıcının satış bedelini tahsil etmesi halinde, esasen satıcının taşıma nedeniyle sigorta ettirilebilir menfaatinin de bulunmayacağı ve bu doğrultuda davacının talep hakkının (aktif husumet) olmayacağı belirtilerek ilk derece mahkemesinin gerekçesinin başka bir açıdan açıklanıp pekiştirilmek suretiyle ve esasen açıklanan nedenlerle davacının aksi yöndeki istinaf nedeni yerinde olmadığına karar verilmiş olup, Dairemizce farklı gerekçeyle istinaf talebinin reddi amaçlanmamakla birlikte, farklı yoruma sebebiyet verildiği anlaşıldığından, Yargıtay bozma ilamına uyularak HMK'nun 353/1-b2 maddesi uyarınca ilk derece mahkemesi kararının kaldırılarak, yeniden esas hakkında karar verilerek aşağıdaki gibi hüküm kurmak gerekmiştir.

HÜKÜM : Yukarıda açıklanan nedenlerle; Bakırköy 1. Asliye Ticaret Mahkemesi'nin 06/06/2017 tarih ve 2015/100 Esas - 2017/412 Karar sayılı kararının HMK 353/1-b2 maddesi gereğince KALDIRILMASINA, Dairemizce yeniden hüküm kurulmak suretiyle; 1-Davanın AKTİF HUSUMET YOKLUĞU NEDENİYLE REDDİNE, İLK DERECE YÖNÜNDEN:2-Karar tarihi itibariyle alınması gerekli 44,40.TL karar harcının davacı tarafça dava açılırken peşin olarak yatırılan 969,46.TL harçtan mahsubu ile bakiye 925,06.TL'nin karar kesinleştiğinde ve talep halinde davacıya iadesine, 3-Davacı tarafından sarfedilen yargılama giderlerinin üzerinde bırakılmasına, 4-Davalı tarafından sarfedilen toplam 20,00.TL tebligat/ posta giderinin davacıdan alınarak davalıya verilmesine, 5-Davalı kendisini vekil ile temsil ettiğinden hüküm tarihinde yürürlükte bulunan AAÜT'ne göre hesaplanan 2.725,00.TL vekalet ücretinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine, İSTİNAF YÖNÜNDEN: 6-Harçlar Kanunu gereğince istinaf eden davacı tarafından yatırılan 85,70.TL başvuru harcının hazineye gelir kaydına, 35,90.TL karar harcının karar kesinleştiğinde ve talep halinde iadesine, 7-İstinaf eden davacı tarafından sarfedilen yargılama giderlerinin üzerinde bırakılmasına, 8-Davalı kendisini vekil ile temsil ettirdiğinden hüküm tarihinde yürürlükte bulunan AAÜT 2. Kısım 2. Bölüm 17/a maddesine göre hesaplanan 1.362,00.TL vekalet ücretinin davacıdan tahsili ile davalıya ödenmesine, 9-Bakiye gider avansı olması halinde karar kesinleştiğinde ve talep halinde yatıran tarafa iadesine, Dair olarak, hazır olan taraf vekillerinin yüzlerine karşı gerekçeli kararın tebliğinden itibaren iki hafta içerisinde Yargıtay'da temyiz yolu açık olmak üzere oy birliği ile verilen karar açıkça okunup usulen anlatıldı. 03/10/2019