İşyerinde Hizmet Süresi Tespiti: İmzalı Beyanların Geçerliliği ve Tanık Dinlemenin Önemi

Mahkeme kararı davalı ... ve SGK Başkanlığı vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi ... tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA

Davacı vekili özetle; davacının 1997 yılının başında davalılardan ... bünyesinde hizmetli olarak çalışma başladığını, çalışmasının 30.06.2004 tarihinde sona erdiğini, davacının işe başladığı andan itibaren sigorta güvenliği altına alınması zorunluluk iken bu keyfiyetin yalnızca 2003 yılının çok kısa bir dönemi için yerine getirildiğini, davacının uzun bir zaman dilimi için sigortalılık sıfatının eksik kaldığını beyanla sonuç olarak davacının 01.01.1997 - 30.06.2004 tarihleri arasında davalı Beyoğlu ... İlköğretim Okulunda çalıştığının tespitini yargılama masrafları ve ücreti vekaletin karşı tarafa yükletilmesini talep ve dava etmiştir.

II. CEVAP

Davalı MEB vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın bakanlık yerine okul müdürlüğü aleyhine açılmış olması sebebiyle husumet itirazında bulunduklarını, davacının taleplerinin 5 yıllık zamanaşımına uğramış olduğunu, taraflar arasında iş akdi bulunmadığını, davacının okulda çalışan eşine yardım amacıyla gidip geldiğini, işçi-işveren ilişkisinin bulunmadığını, davacının gönüllü olarak eşine yaptığı yardımların çalışma iddiası taşımadığını savunarak davanın reddini talep etmiştir.

Davalı Kurum vekili cevap dilekçesinde özetle; davacının çalışmaları bakımından müvekkili Kurum kayıtlarının esas olduğunu, resmi nitelikteki Kurum kayıtlarının aksinin tanık anlatımları dışında yazılı kayıt ile kanıtlanması gerektiğini, tanık dinlenilmesi gerekirse bordro tanıklarının dinlenilmesi gerektiğini, savunarak davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

III. MAHKEME KARARI

Mahkemenin 04.06.2013 tarihli kararı ile "...1- 11.01.2013 tarihli bilirkişi raporunda gösterilen 1.01.1997- 30.6.2004 tarihleri arasında raporda belirtilen ücretler ile gün sayısı ile hizmet tespit talebinin kabulüne,

01.01.1997 - 01.03.1997 arası 60 gün, günlük 723,775 TL

03.1997 - 01.07.1997 arası 120 gün, günlük 854,165 TL

07.1997 - 01.01.1998 arası 180 gün, günlük 1.231,371 TL

01.1998 - 01.07.1998 arası 180 gün, günlük 1.668,400 TL

07.1998 - 01.10.1998 arası 90 gün, günlük 2.103,611 TL

10.1998 - 01.01.1999 arası 90 gün, günlük 2.336,625 TL

01.1999 - 01.07.1999 arası 180 gün, günlük 3.112,200 TL

07.1999 - 01.01.2000 arası 180 gün, günlük 3.790,000 TL

01.2000 - 01.04.2000 arası 90 gün, günlük 4.000,000 TL

04.2000 - 01.08.2000 arası 120 gün, günlük 5.000,000 TL

08.2000 - 01.04.2001 arası 240 gün, günlük 5.000,000 TL

04.2001 - 01.04.2002 arası 360 gün, günlük 7.000,000 TL

04.2002 - 01.07.2002 arası 90 gün, günlük 9.262,400 TL

07.2002 - 01.04.2003 arası 255 gün, günlük 10.919,443 TL

04.2003 - 01.07.2003 arası 90 gün, günlük 13.103,332 TL

07.2003 - 01.01.2004 arası 180 gün, günlük 15.267,194 TL

01.2004 - 30.06.2004 arası 180 gün, günlük 18.321,000 TL olarak hizmetinin tespitine" karar verilmiştir.

IV. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ

A. İlk Bozma Kararı

Mahkemenin 04.06.2013 tarihli kararının süresi içinde davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine Dairece, "... Davalı işverene ait Beyoğlu ... İlköğretim Okulunda 01.01.1997-30.06.2004 tarihleri arasında hizmet akdine tabi olarak geçen ve davalı Kuruma bildirilmeyen çalışma sürelerinin tespitine ilişkin davanın yasal dayanağı 506 sayılı Kanun'un 79. maddesi olup anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak delil toplanabileceği açıktır.

İnceleme konusu davada, istem aynen kabul edilerek hüküm altına alınmış ise de dosyada yer alan bilgi ve belgeler karar vermeye elverişli görünmemektedir. Davacının çalışmalarının geçtiğini ileri sürdüğü işyeri, resmi bir işyeridir. Kamu kuruluşlarında çalışanların kayıtlara geçirilmesi ve ücret ödemelerinin belgelere dayandırılması asıldır. Davacının hizmetlerinin geçtiğini iddia ettiği okulda puantaj veya benzeri temizlik devam çizelgelerinin olup olmadığı, temizlik işlerinin kim tarafından ve kaç kişi ile birlikte yapıldığı, okulun hizmetli kadrosunun kaç kişiden oluştuğu, talep konusu dönemde başka hizmetli bulunup bulunmadığı, işyerinin bu anlamda kapsamı, davacının çalışmaları ile ilgili tüm belgeler davalı Kurumdan; puantaj kayıtları ve ücret tediye bordrolarının asılları işverenden getirtilmeli, iş bu belgelerden sigortalının imzasını içerenler yönünden imzanın davacıya aidiyeti davacı tarafından kabul edilenler ile inkâr edilip de aidiyeti ehil bilirkişi incelemesiyle saptananlardan yine davacı tarafından hata-hile-ikrah durumu iddia ve ispat edilemeyenler bakımından, işbu yazılı belgelerin aksi eşdeğerde delillerle kanıtlanması için davacıya delilleri sorulmalı dava konusu dönemde davacı ile birlikte çalışan ve işverenlerin bordrolarında kayıtlı kişiler ile tespiti istenen dönemde görev yapan müdür, müdür yardımcısı, öğretmen,hizmetli kadrolarında çalışanlar re'sen tespit edilerek bilgi ve görgüsüne başvurulmalı, aynı yörede komşu veya benzeri işleri yapan başka işverenler ve bu işverenlerin çalıştırdığı bordrolara geçmiş kişiler emniyet araştırması ve Kurumdan sorulmak suretiyle saptanarak bilgi ve görgülerine başvurulmalı; bunun dışında sigortalının kayıtlarda gözükmeyen çalışmalarının hangi nedenlerle kayıtlara geçmediği ya da bildirim dışı kaldığı hususu gereğince araştırılmalı, tespiti istenen dönemde davalı işyerinde Kurum müfettişlerince inceleme yapılıp yapılmadığı sorulmalı, inceleme yapılmışsa belgeler getirtilmeli, yargılama sürecinde dinlenen tanık anlatımlarının değerlendirilmesinde, iş yerinin kapsamı, kapasitesi ve niteliği nazara alınmalı, çelişkiler vaki olursa usulünce giderilmeli, davacıya okul müdürlüğü tarafından 04.04.1997-15.09.2000 tarihleri arasında gider makbuzu ile yapılan ödemeler dikkate alınmalı,böylece bu konuda gerekli tüm soruşturma yapılarak uyuşmazlık konusu husus, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir." gerekçesiyle kararın bozulmasına karar verilmiştir.

B. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen İkinci Karar

Mahkemenin 17.04.2018 tarihli kararı ile;

"Davanın kabulü ile

Davacının hizmet akdi ile davalı işyerinde;

01.1997 - 28.02.1997 tarihleri arasında 60 gün ve günlük 0,72 TL kazançla,

03.1997 - 30.06.1997 tarihleri arasında 120 gün ve günlük 0,85 TL kazançla

07.1997 - 31.07.1997 tarihleri arasında 30 gün ve günlük 1,23 TL kazançla,

08.1997 - 31.12.1997 tarihleri arasında 150 gün ve günlük 1,23 TL kazançla,

01.1998 - 30.06.1998 tarihleri arasında 180 gün ve günlük 1,67 TL kazançla,

07.1998 - 31.07.1998 tarihleri arasında 30 gün ve günlük 2,10 TL kazançla,

08.1998 - 30.09.1998 tarihleri arasında 60 gün ve günlük 2,10 TL kazançla,

10.1998 - 31.12.1998 tarihleri arasında 90 gün ve günlük 2,34 TL kazançla,

01.1999 - 30.06.1999 tarihleri arasında 180 gün ve günlük 3,11 TL kazançla

07.1999 - 31.12.1999 tarihleri arasında 180 gün ve günlük 3,79 TL kazançla,

01.2000 - 31.03.2000 tarihleri arasında 90 gün ve günlük 4,00 TL kazançla,

04.2000 -30.06.2000 tarihleri arasında 90 gün ve günlük 5,00 TL kazançla,

07.2000 - 31.07.2000 tarihleri arasında 30 gün ve günlük 5,00 TL kazançla,

08.2000 - 31.12.2000 tarihleri arasında 150 gün ve günlük 5,00 TL kazançla,

01.2001 - 31.03.2001 tarihleri arasında 90 gün ve günlük 5,00 TL kazançla,

04.2001 - 30.06.2001 tarihleri arasında 90 gün ve günlük 7,00 TL kazançla,

07.2001 - 31.07.2001 tarihleri arasında 30 gün ve günlük 7,00 TL kazançla,

08.2001 - 31.12.2001 tarihleri arasında 150 gün ve günlük 7,00 TL kazançla,

01.2002 - 31.03.2002 tarihleri arasında 90 gün ve günlük 7,40 TL kazançla,

04.2002 - 30.06.2002 tarihleri arasında 90 gün ve günlük 9,26 TL kazançla ,

07.2002 - 31.12.2002 tarihleri arasında 180 gün ve günlük 10,92 TL kazançla

01.2003- 15.01.2003 tarihleri arasında 15 gün ve günlük 10,92 TL kazançla,

02.2003 - 31.03.2003 tarihleri arasında 60 gün ve günlük 10,92 TL kazançla,

04.2003 - 30.06.2003 tarihleri arasında 90 gün ve günlük 13,10 TL kazançla,

07.2003 - 31.12.2003 tarihleri arasında 180 gün ve günlük 15,27 TL kazançla,

01.2004 - 30.06.2004 tarihleri arasında 180 gün ve günlük 18,32 TL kazançla çalıştığının tespitine" karar verilmiştir.

C. İkinci Bozma Kararı

Mahkemenin 17.04.2018 tarihli kararının süresi içinde davalılar vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine Dairece, "Eldeki dosyada, davacı 01.01.1997 tarihi ile 30.06.2004 tarihleri arasında davalı MEB İstanbul ... İlköğretim Okulunda diğer davalı Kuruma bildirilmeyen çalışma sürelerinin tespiti istemi ile açtığı davada Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiş olup, karar eksik araştırma ve inceleme nedeniyle isabetsizdir:

...

Somut olayda, davacının hizmet tespiti talep ettiği 01.01.1997 - 30.06.2004 döneminde davalı işyerinde İstanbul Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü İlköğretim Müfettişlerince yapılan teftiş sonucu tutulan 20.12.2000 tarihli "Genel Bütçeli ve Katma Bütçeli İdarelerin Denetim Elemanlarınca Yapılan Tespite İlişkin Tutanakta", davacı ile birlikte iki kişinin işyerinde hizmet akti ile çalışanlar olarak isimlerinin olduğu, işe giriş tarihlerinin 27.11.2000 olarak kaydedildiği ve imzalarının bulunduğu görülmekle, bu tutanağa istinaden düzenlenen Müfettiş Raporunun ve Sigorta Denetim Raporunun celbedilmesi, rapor ve eki belgelerde davacının çalışmasına ilişkin bağlayıcı bir beyanının varlığının irdelenmesi, tutanakta adı bulunan davacı dışındaki çalışanın re'sen kamu tanığı olarak dinlenmesi suretiyle çalışmanın varlığının kesin ve inandırıcı delillerle ortaya konulması sağlanmalı, hüküm tesis edilirken eğitim öğretim dönemi dikkate alınarak okulun tatil olduğu aylarda çalışma yapılıp yapılmadığı hususu gözetilerek, deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir.

Mahkemece, yukarıda açıklanan esaslar doğrultusunda araştırma yapılarak, elde edilecek sonuca göre karar verilmesi gerekirken, eksik araştırma ve inceleme sonucu yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve kanuna aykırı olup, bozma nedenidir." gerekçesiyle kararın bozulmasına karar verilmiştir.

D. Mahkemece Bozmaya Uyularak Verilen Üçüncü Karar

Mahkemenin 07.05.2024 tarihli kararı ile "Davanın kabulü ile

A) Davacının 01.01.1997-30.06.2004 tarihleri arasında davalı idareye bağlı 1019693.34.05 sicil numaralı ... İlköğretim Okulu unvanlı işyerinden davalı Kuruma bildirilenler dışında;

01.1997 - 28.02.1997 tarihleri arasında 60 gün, günlük 0,72 TL kazançla,

03.1997 - 30.06.1997 tarihleri arasında 120 gün, günlük 0,85 TL kazançla,

07.1997 - 31.07.1997 tarihleri arasında 30 gün, günlük 1,23 TL kazançla,

08.1997 - 31.12.1997 tarihleri arasında 150 gün, günlük 1,23 TL kazançla,

01.1998 - 30.06.1998 tarihleri arasında 180 gün, günlük 1,67 TL kazançla,

07.1998 - 31.07.1998 tarihleri arasında 30 gün, günlük 2,10 TL kazançla,

08.1998 - 30.09.1998 tarihleri arasında 60 gün, günlük 2,10 TL kazançla,

10.1998 - 31.12.1998 tarihleri arasında 90 gün, günlük 2,34 TL kazançla,

01.1999 - 30.06.1999 tarihleri arasında 180 gün, günlük 3,11 TL kazançla,

07.1999 - 31.12.1999 tarihleri arasında 180 gün, günlük 3,79 TL kazançla,

01.2000 - 31.03.2000 tarihleri arasında 90 gün, günlük 4,00 TL kazançla,

04.2000 - 30.06.2000 tarihleri arasında 90 gün, günlük 5,00 TL kazançla,

07.2000 - 31.07.2000 tarihleri arasında 30 gün, günlük 5,00 TL kazançla,

08.2000 - 31.12.2000 tarihleri arasında 150 gün, günlük 5,00 TL kazançla,

01.2001 - 31.03.2001 tarihleri arasında 90 gün, günlük 5,00 TL kazançla,

04.2001 - 30.06.2001 tarihleri arasında 90 gün, günlük 7,00 TL kazançla,

07.2001 - 31.07.2001 tarihleri arasında 30 gün, günlük 7,00 TL kazançla,

08.2001 - 31.12.2001 tarihleri arasında 150 gün, günlük 7,00 TL kazançla,

01.2002 - 31.03.2002 tarihleri arasında 90 gün, günlük 7,40 TL kazançla,

04.2002 - 30.06.2002 tarihleri arasında 90 gün, günlük 9,26 TL kazançla,

07.2002 - 31.12.2002 tarihleri arasında 180 gün, günlük 10,92 TL kazançla,

01.2003 - 15.01.2003 tarihleri arasında 15 gün, günlük 10,92 TL kazançla,

02.2003 - 31.03.2003 tarihleri arasında 60 gün, günlük 10,92 TL kazançla,

04.2003 - 30.06.2003 tarihleri arasında 90 gün, günlük 13,10 TL kazançla,

07.2003 - 31.12.2003 tarihleri arasında 180 gün, günlük 15,27 TL kazançla,

01.2004 - 30.06.2004 tarihleri arasında 180 gün, günlük 18,32 TL kazançla olmak üzere toplam 2.685 gün sigortalı çalıştığının tespitine" karar verilmiştir.

V. TEMYİZ

A. Temyiz Sebepleri

Davalı ... vekili, davanın reddi ile kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

Davalı SGK Başkanlığı vekili, davanın reddi ile kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

B. Değerlendirme ve Gerekçe

Uyuşmazlık, hizmet tespitine ilişkindir.

Hizmet tespitine ilişkin talebin yasal dayanağı 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun geçiş hükümlerini içeren Geçici 7. maddesi gereğince 506 sayılı Kanun'un 79/10. ve 5510 sayılı Kanun'un 86/9. maddeleri olup Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak delil toplanabileceği açıktır.

Bu tür davalarda mahkemece yapılacak iş, davacıyla ilgili varsa tüm belge ve kayıtlar işverenden istenilmeli, çalışmanın gerçekleştiği ileri sürülen işyerinin Kurum nezdinde bulunan dosyası, işverence hazırlanması gerekli ücret ödeme bordroları, puantaj kayıtları ve diğer kayıtlar getirtilmeli, dönemsel sigorta primleri bordrosuyla veya aylık prim ve hizmet belgesiyle bildirimleri yapılan sigortalılar tanık sıfatıyla dinlenilmeli, Kurum müfettişlerince inceleme yapılıp yapılmadığı sorulmalı, inceleme yapılmışsa belgeler getirtilmeli, aynı çevrede faaliyet yürüten ve davacının çalışmasını bilebilecek durumda olan tarafsız nitelikte başka işverenler ve bordrolu çalışanlar yöntemince saptanarak tanık sıfatıyla dinlenilmeli, işçilik alacaklarına ilişkin dava dosyasının varlığı araştırılarak celbedilmeli ve işçilik hakları davasında dinlenen tanıkların anlatımları ile bu dosyada bilgi ve görgüsüne başvurulan tanıkların anlatımları karşılaştırılmalı, varsa çelişki giderilmeli, yargılama sürecinde dinlenen tanık anlatımlarının değerlendirilmesinde, iş yerinin kapsamı, kapasitesi ve niteliği nazara alınmalı, işin mevsimlik olduğu anlaşılırsa dönemleri belirlenmeli, bu dönemde davacı ile işveren arasındaki sözleşmenin askıda olduğu ve mevsimlik dönemlerde hak düşürücü sürenin işlemeyeceği gözönünde bulundurulmalı; böylelikle; çalışmanın varlığı, başlangıç ve bitiş tarihleri, mevsimlik mi, sürekli mi olduğu, yapılan işin kapsam ve niteliği de nazara alındığında kısmi çalışma mümkün olduğundan kısmi ve kesintili olup olmadığı yöntemince araştırılmalıdır.

Öte yandan, Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun 2003/21-43 Esas, 2003/97 Karar ve 26.02.2003 tarihli kararında ayrıntıları açıklandığı üzere; kural olarak işe giriş bildirgeleri ve ücret ödeme bordroları sigortalının imzasını içermelidir. Sigortalı, anılan belgeleri hile, hata veya manevi baskı altında imzaladığını ileri sürmemiş veya imzanın kendisine ait olmadığını ya da kesintisiz çalıştığını söylememiş ise, birden fazla işe giriş bildirgesinin varlığı ve işyerinden yapılan kısmi bildirimler, sigortalının o işyerinde kesintili çalıştığına karine oluşturur. Bu karinenin, aksinin, ancak, eş değer de delillerle kanıtlanması gerekmekte olup tanık sözlerine değer verilemez. Bu halde ise hak düşürücü sürenin kesinti tarihleri dikkate alınarak her bir dönem bakımından ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekecektir.

Somut olaya dönüldüğünde eldeki dava, davacının 01.01.1997 - 30.06.2004 tarihleri arasında davalı işveren nezdinde geçen çalışmalarının tespiti istemine ilişkin olup bozmaya uyularak yapılan yargılama neticesinde Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiş ise de verilen hükmün eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirmeye dayalı olduğu, bozma gereğinin tam olarak yerine getirilmediği anlaşılmaktadır.

Eldeki davada, İl Milli Eğitim Müdürlüğü İlköğretim Müfettişleri tarafından yapılan teftiş sırasında sigorta bildirimi yapılmayanlar hakkında tutulan 20.12.2000 tarihli tutanakta davacının 27.11.2000 tarihinde çalışmaya başladığı yönünde imzalı beyanının olduğu, öncesindeki tarihlere ait en son yazılı kaydın ise 15.09.2000 tarihli gider makbuzu olduğu anlaşılmakla, davacının imzasının bulunduğu belgenin kendisini bağlayacağı hususu gözetilmek suretiyle imzanın davacıya ait olup olmadığı ve bu kapsamda geçerli olup olmadığı hususu sorularak araştırılmalı, dosyada bulunan gider makbuzları birlikte değerlendirilerek davacının bu dönemde işe ara verip vermediği değerlendirilmeli, ara vermişse önceki dönem yönünden hak düşürücü sürenin gerçekleşip gerçekleşmediği hakkında bir değerlendirme yapılmalıdır. Ayrıca davacı ile aynı statüde çalışan ... dışındaki diğer bordro tanıkları dinlenilmeden karar verilmesi hatalı olup, bozma kapsamında belirtilen ve davacının eğitim-öğretim dönemi dışında da çalışıp çalışmadığı araştırılmadan karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.

Davacı, ... ve SGK Başkanlığına karşı dava açtığı halde karar başlığında davalı olarak "..." nun gösterilmesi hatalıdır.

Bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek eksik araştırma ve inceleme sonucu yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve kanuna aykırı olup bozma nedenidir.

VI. KARAR

Açıklanan sebeplerle;

Temyiz olunan İlk Derece Mahkemesi kararının yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine,

01.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.