30 Yıllık Hizmet İddiasında Belge ve Tanık Zinciri Neden Kritik?

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalılar ve fer'i müdahil Kurum vekilleri tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi ... tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA

Davacı vekili, davacının, 1992 yılı Mayıs ayından 04.01.2017 tarihine kadar davalıların murisi Dr. ...'ın evinde ve muayenehanesinde sürekli ve kesintisiz olarak hizmet akdi ile çalıştığını, işverenin vefatı ile iş akdinin niteliği gereği iş akdi sona erdiğini, davacının işe girdiği 1992 yılı Mayıs ayından ilk defa işe giriş bildirgesinin verildiği 15.12.1997 yılına kadar sigortasının hiç yapılmadığını, muris ...'ın özel muayenehanesini kapattığı 15.10.2002 tarihinden 01.02.2008 tarihine kadar da davacının hiç sigortası yapılmadığını, davacının muayenehane kapatıldıktan sonra muris ...'ın evinde hizmetçi olarak çalışmasına devam ettiğini, davacının 01.02.2008 tarihinden 31.12.2008 tarihine kadar, Tarsus Özel ... Dersanesi'nde sigortalı gösterildiğini, davacının bu dönemde muris ...'ın yanında çalıştığını, başka bir yerde çalışmadığını, 01.01.2009 tarihinden 12.04.2016 tarihine kadar davacı bilgisi dışında 1479-isteğe bağlı sigortalı gösterildiğini, ancak davacının bu dönemde de muris ... yanında çalışmasına devam ettiğini, 13.04.2016 tarihinden itibaren ise davacının ... Özel Eğitim Hizmetleri İnşaat Turizm Gıda Tarım Ürünleri San. ve Tic. Ltd. Şti.'de sigortalı gösterildiğini, davacının bu dönemde de muris ... yanında çalışmasına devam ettiğini, çalışmadığı halde halen de bu şirkette sigortalı gösterilmeye devam edildiğini, davacı 1992 yılı Mayıs ayından iş akdinin sona erdiği 04.01.2017 tarihine kadar bilfiil, kesintisiz ve sürekli olarak önceleri muris ...'ın, evinde hizmetçi olarak, sonra hem evinde hizmetçi olarak hem muayenehanesinde sekreter olarak, daha sonraları ise evinde hizmetçi olarak çalışmasını sürdürdüğünü iddia etmiş, davacının, 1992 yılı Mayıs ayından 04.01.2017 tarihine kadar 14576367986 TC kimlik no.lu Dr. ...'ın evinde ve muayenehanesinde sürekli ve kesintisiz olarak hizmet akdi ile sigortalı olarak çalıştığının tespitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.

II. CEVAP

Davalılar vekili cevap dilekçesinde özetle; müvekkillerinin annesi ... ...'ın sağlığında Kimsesiz Çocuklara Yardım Cemiyetinin başkanlığını yaparken davacı ...’ın ailesi ile tanıştığını, davacı fakir bir ailenin çocuğu olduğunu, hatırladıklarına göre davacının 10 kardeş olduğunu, davacının ailesi, ...’ın bakımı eğitimi ve bunun gibi amaçlar ile müvekkilinin ailesine verdiklerini, teslim ettiklerini, davacının ailesine teslim edildiği tarihte henüz 10 yaşında olduğunu, davacının müvekkillerinin ailesine katıldığını, müvekkilinin ailesi iki diğer çocuklarından ayırt etmediğini, davacının müvekkillerinin ailesinde kaldığını, yaşadığını, ailesinde yatıp kalktığını, davacının müvekkillerinin ailesinin bir ferdi olduğunu, 1993 tarihinde müvekkillerinin annesi ... ...'ın öldüğünü, anne öldükten sonra davacının ailesinin yanına taşındığını, müvekkillerinin evinde yatıya kalmadığını, 1993 tarihinde ... ...’ın öldüğü tarihte Mersindeki evde yalnızca baba ... ...'ın kaldığını, iki kardeş ...'ın ve ...'nun üniversitede öğrenci olduklarını, mersinde kalmadıklarını, Dr. ...'ın evde yalnız kaldığını, 1992 tarihinde Dr....’ın İstiklal Caddesi Özgür Çocuk Parkı Karşısı ... Apartmanı Kat:2 Daire: 6 .../Mersin adresinde bir evi ve bitişiğinde küçük bir muayenehanesi olduğunu, dr....'ın evde yalnız yaşadığını ve muayenehanesinde ise bir sekreteri olduğunu, 1993 yılından sonra Dr. ...’ın evine ...'ın günlük temizlik ihtiyacı için geldiğini, günde en fazla 2 saat temizlik hizmeti yapıp sonra ayrıldığını, Nilgün isminde bir bayanın Dr. ...’ın sekreterlik işini yaptığını, Eylül 2001 tarihinde Dr. ...'ın muayenehanesini kapattığını, özel bir hastanede çalışmaya başladığını, Dr. ... ölünceye kadarda özel hastanede dahiliye uzmanı olarak çalıştığını, Eylül 2015 tarihinde Dr. ... ... Menderes Bulvarı 2174 Sok. Kordon Apt. No:1 Kat:3/5 Yenişehir/Mersin adresine taşındığını, Dr. ...'ın 04.01.2017 tarihinde öldüğünü, davacının Eylül 2015 tarihinden sonrada günde en fazla iki saat ev hizmetinde çalıştığını, Dr. ...'ın çorap, gömlek gibi şeylerini yıkadığını, Dr. ... yalnız yaşadığı için ve devamlı özel hastanede çalıştığı için günde fazla iki saat ev hizmetlerine ihtiyacı olduğunu, ...'ın günde bir saatten fazla ev hizmetlerine ihtiyacı olmadığını, davacı 1992 tarihinde işe giriş bildirgesi vermediğini, davacının 25.06.1981 doğum tarihli olduğunu ve 1992 tarihinde 11 yaşında olduğunu, davacının bu yaşta ise giriş bildirgesi vermesinin mümkün olmadığını, bu yüzden davacının 1992 tarihinde işe giriş bildirgesi verdiğine dair beyanının doğru olmadığını, davacının sekreter olarak çalışmadığını, bu yüzden davacının muayenehanesi İstiklal Caddesi Özgür Çocuk Parkı Karşısı ... Apartmanı Kat:2 Daire: 6 .../Mersin iken sekreter olarak çalıştım iddiasının doğru olmadığını, davacı ev hizmeti yaptığını, davacının bir günde en fazla iki saat çalıştığını, sürekli ve tam gün çalışmadığını, part-time yani kısmi süreli çalıştığını, ev hizmetini sürekli yapmadığını, bu yüzden İş Kanunu 506 saylı Kanun'a göre sigortalı çalışmadığını, davacının birçok eğitim kursuna katıldığını ve halen işbu eğitimleri aldığını, davacının işbu eğitimleri alırken ev işlerini sürekli ve tam gün yapmasının mümkün olmadığını, davanın reddine yargılama ve avukatlık ücretinin karşı tarafa yükletilmesine karar verilmesini talep etmiştir.

Fer'i müdahil Kurum vekili cevap dilekçesinde özetle; davanın hak düşürücü süre yönünden reddi gerektiğini, Kurum kayıtları incelendiğinde, davacının, davalılar murisi ...'ın yanında 15.12.1997 tarihinde işe başladığı ve 15.10.2002 tarihinde işten ayrıldığını, davacının dava dışı Tarsus özel ... hastanesinde 01.2.2008 tarihinde işe başladığı ve 31.12.2008 tarihinde işten ayrıldığını, davacının 01.01.2009 -12.4.2016 tarihleri arasında 1479 sayılı Kanun'a tabi isteğe bağlı sigortalı olduğunu, davacının 13.4.2016-28.2.2017 tarihleri arasında dava dışı ... Özel Eğitim Hizm.İnş. Tur. Gıda Tarıs. San. Tic. Ltd. Şti. isimli iş yerinde çalıştığının tespit edildiğini, davacının 15.12.1997 tarihinde ilk defa sigortalı çalışmaya başladığını, bu tarihten önce müvekkili Kuruma bildirilmiş herhangi bir çalışmasının mevcut olmadığını, davacının kesintisiz çalışma iddiaları yerinde olmadığını, davanın esastan reddi gerektiğini, bu gibi hizmet tespitine yönelik davaların, kamu düzenini ilgilendirdiğinden ve bu nedenle de özel bir duyarlılık ve önemle yürütülmesi gerektiğini beyan ederek, yersiz açılan davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile "davanın kabulü ile

Davacının 01.05.1992-04.01.2017 tarihleri arasında davalılar murisi ... yanında aralıksız kesintisiz çalıştığının tespitine,

60/G maddesi gereğince sigortalılık başlangıç tarihinin 18 yaşını tamamladığı 25.06.1999 olduğunun tespitine" karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalılar ve fer'i müdahil Kurum vekilleri tarafından istinaf başvurusunda bulunulması üzerine Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile başvuruların esastan reddine karar verilmiştir.

V. TEMYİZ

A. Temyiz Sebepleri

Fer'i müdahil Kurum vekili, davanın reddi ile kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

Davalılar vekili, davanın reddi ile kararın bozulmasına karar verilmesini talep etmiştir.

B. Değerlendirme ve Gerekçe

Uyuşmazlık, hizmet tespitine ilişkindir.

Bölge Adliye Mahkemelerinin nihai kararlarının bozulması 6100 sayılı Kanun'un 371. maddesinde yer alan sebeplerden birinin varlığı hâlinde mümkündür.

Davanın yasal dayanağı 5510 sayılı Kanun'un 86/9. maddesidir. Bu tür sigortalı hizmetlerin saptanmasına ilişkin davalar, sonuç itibariyle sigorta primlerinin işverenden tahsilini ve Kurum kayıtlarının düzeltilmesini de gerektireceğinden gerçek işveren ve Kurum kayıtlarında işveren olarak görünen kişilerin de belirlenerek davaya katılmaları sağlanmalı, bu yöndeki iş yeri bilgi ve belgelerine ulaşılması, bir başka anlatımla, davanın sübutu, kanıtlama yükümlülüğü ve verilen kararın infazı açısından, husumetin tüm işverenlere birlikte yöneltilmesi zorunludur.

Hizmet tespitine ilişkin talebin yasal dayanağı 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun geçiş hükümlerini içeren Geçici 7. maddesi gereğince 506 sayılı Kanun'un 79/10. ve 5510 sayılı Kanun'un 86/9. maddeleri olup Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip gerek görüldüğünde kendiliğinden araştırma yapılarak delil toplanabileceği açıktır.

Bu tür davalarda Mahkemece yapılacak iş, davacıyla ilgili varsa tüm belge ve kayıtlar işverenden istenilmeli, çalışmanın gerçekleştiği ileri sürülen iş yerinin Kurum nezdinde bulunan dosyası, işverence hazırlanması gerekli ücret ödeme bordroları, puantaj kayıtları ve diğer kayıtlar getirtilmeli, dönemsel sigorta primleri bordrosuyla veya aylık prim ve hizmet belgesiyle bildirimleri yapılan sigortalılar tanık sıfatıyla dinlenilmeli, Kurum müfettişlerince inceleme yapılıp yapılmadığı sorulmalı, inceleme yapılmışsa belgeler getirtilmeli, aynı çevrede faaliyet yürüten ve davacının çalışmasını bilebilecek durumda olan tarafsız nitelikte başka işverenler ve bordrolu çalışanlar yöntemince saptanarak tanık sıfatıyla dinlenilmeli, işçilik alacaklarına ilişkin dava dosyasının varlığı araştırılarak celbedilmeli ve işçilik hakları davasında dinlenen tanıkların anlatımları ile bu dosyada bilgi ve görgüsüne başvurulan tanıkların anlatımları karşılaştırılmalı, varsa çelişki giderilmeli, yargılama sürecinde dinlenen tanık anlatımlarının değerlendirilmesinde, iş yerinin kapsamı, kapasitesi ve niteliği nazara alınmalı, işin mevsimlik olduğu anlaşılırsa dönemleri belirlenmeli, bu dönemde davacı ile işveren arasındaki sözleşmenin askıda olduğu ve mevsimlik dönemlerde hak düşürücü sürenin işlemeyeceği gözönünde bulundurulmalı; böylelikle; çalışmanın varlığı, başlangıç ve bitiş tarihleri, mevsimlik mi, sürekli mi olduğu, yapılan işin kapsam ve niteliği de nazara alındığında kısmi çalışma mümkün olduğundan kısmi ve kesintili olup olmadığı yöntemince araştırılmalıdır.

İnceleme konusu eldeki dava, davacının, 1992 yılı Mayıs ayından 04.01.2017 tarihine kadar davalılar murisi ...'ın evinde ve muayenehanesinde sürekli ve kesintisiz olarak hizmet akdi ile sigortalı olarak çalıştığının tespiti istemine ilişkin olup Mahkemece, davanın kabulüne karar verilmiş ise de verilen hükmün eksik araştırmaya dayalı olduğu anlaşılmaktadır.

Dosyadaki belgelerin incelenmesi neticesinde, davacının 01.02.2008-31.12.2008 tarihleri arasında 1001461 sicil numaralı dava dışı Tarsus Özel ... Dershanesi nezdinde ve 13.04.2016-28.02.2017 tarihleri arasında da 1014892 sicil numaralı dava dışı ... Özel Eğ. Hizm. Ltd. Şti.'de sigorta bildirimlerinin bulunduğu, 25.10.2018 tarihli duruşmada davacı vekilinin 1992-2017 tarihleri arasında davacının, davalılara ait iş yerinde kesintisiz çalışmaların tespitini talep ettiği, diğer tüm kayıtların silinmesini talep ettiği anlaşılmakta olup Mahkemece, davacının talep ettiği dönemde çalışmaları bildirilen ancak davacı tarafından iptali istenilen Özel ... Dershanesi ve ... Özel Eğ. Hizm. Ltd. Şti. davaya dahil edilerek delilleri sorulup toplanmadan karar verilmesi isabetsiz olduğu gibi davacıyla davalılar murisi ... arasında öncesinde başlayan bakım gözetim ilişkisinin sürdüğü dönemde hizmet akdi unsurlarının nasıl gerçekleştiği tartışılmadan karar verilmesi yerinde değildir. Ayrıca, davacının muayenehane ve ev işlerinde çalıştığı iddia edildiğine göre bu çalışmanın kapsamı, kısmi çalışma olup olmadığı araştırılmadan karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.

Bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek eksik araştırma ve inceleme sonucu yanılgılı değerlendirme ile yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.

VI. KARAR

Açıklanan sebeplerle,

Temyiz olunan, İlk Derece Mahkemesi kararına karşı istinaf başvurularının esastan reddine ilişkin Bölge Adliye Mahkemesi kararının ORTADAN KALDIRILMASINA,

İlk Derece Mahkemesi kararının BOZULMASINA,

Peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz eden ilgililere iadesine,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, bozma kararının bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

01.2025 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.