Toplu İş Sözleşmesi - Mali Sorumluluk Gerektiren İş - Mali Sorumluluk Tazminatı

Taraflar arasındaki alacak davasından dolayı yapılan yargılama sonunda İlk Derece Mahkemesince davanın kabulüne karar verilmiştir.

Kararın davalı vekili tarafından istinaf edilmesi üzerine, Bölge Adliye Mahkemesince başvurunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi hükmü kaldırılarak yeniden esas hakkında hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.

Bölge Adliye Mahkemesi kararı davalı vekili tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda, temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten ve Tetkik Hâkimi tarafından hazırlanan rapor dinlendikten sonra dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA

Davacı vekili dava dilekçesinde; müvekkilinin davalıya ait ... Devlet Hastanesinde maaş mutemedi olarak çalıştığını, 1997 yılından itibaren Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası üyesi iken son dönemde davalı ile toplu iş sözleşmesi yapmaya yetkili ...İş Sendikasına üye olduğunu, 10.08.2020 tarihinde ve 08.09.2021 tarihinde toplu iş sözleşmeleri imzalandıktan sonra yeniden ...Sendikasına üye olduğunu, imzalanan 01.01.2019-31.12.2020 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin ve 01.01.2021-31.21.2021 yürürlük süreli toplu iş sözleşmelerinin imza tarihinde anılan sendika üyesi olduğu için bu toplu iş sözleşmelerinden yararlandığını, müvekkilinin 16.11.2012 tarihli yazı ile maaş mutemetliğinde görevlendirildiğini, müvekkilinin mali sorumluluğunun bulunduğunu iddia ederek toplu iş sözleşmesinden kaynaklanan mali sorumluluk tazminatı alacağının davalıdan tahsiline karar verilmesini talep etmiştir.

II. CEVAP

Davalı vekili cevap dilekçesinde; zamanaşımı def'înde bulunduklarını, davacının da yararlandığı 2013 yılı ve sonrasındaki toplu iş sözleşmelerinde mali sorumluluk tazminatı başlığına yer verilmediğini, davacının talebinin haksız olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.

III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; davacının 01.09.1997 tarihinde davalı ... Bakanlığına bağlı Yenişehir Devlet Hastanesinde çalışmaya başladığı, 15.02.2015 tarihinde ise ... Devlet Hastanesine geçiş yaptığı, bu tarihten itibaren işbu dava tarihine kadarki dönemde davalı Bakanlık nezdinde çalışmasına devam ettiği, davalı ... ... Devlet Hastanesi tarafından düzenlenen 15.11.2012 gün ve 6046 sayılı yazıda, davacının 15.11.2012 tarihinden itibaren hastanenin maaş mutemetliğinde görevlendirildiğinin yazılı olduğu, davacının çok sayıda sunulu mutemet ödeme belgeleri ve aylık bordrolarda imzalarının bulunduğu, Bakanlık tarafından mutemetlik birimindeki görevlendirmelerde adının yer aldığı, 01.01.2011-31.12.2012 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin 29 uncu maddesinde “Hizmetin zorunlu kıldığı hallerde işveren veya vekili tarafından vasıflı bir kadroda görev verilenlere, bu görevleri devam ettiği sürece yapıkları işin karşılığı haklar verilir.” hükmünün düzenlendiği, davacının da görevlendirilmesinin yapıldığı 15.11.2012 tarihinden itibaren mutemetlik birimine sağlanan haklardan yararlandırılması gerektği, aynı toplu iş sözleşmesinin 52 nci maddesinde “nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına aylık çıplak ücretlerinin %25 i oranında mali sorumluluk tazminatı verilir.” düzenlemesinin yer aldığı, davacı mutemetlik biriminde çalıştığından toplu iş sözleşmesinin 52 nci maddesinden de yararlandırılması gerektiği, 01.01.2014-31.12.2015 dönemi toplu iş sözleşmesinin geçici 4 üncü maddesinde mali sorumluluk tazminatı düzenlemesi kaldırılmış ise de, maddenin devamında “Ancak süresi sona eren toplu iş sözleşmesinin 52. maddesi gereğince mali sorumluluk tazminatı ödenen nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına münhasır olarak bu görevi yaptıkları sürece, süresi sona eren toplu iş sözleşmesine göre ödenen mali sorumluluk tazminatından yararlanmaya devam ederler.” düzenlemesi getirilerek mali sorumluluk tazminatı ödenmekte olan üye işçilere bu görevi yaptıkları sürece mali sorumluluk tazminatı ödenmeye devam edileceğinin düzenlendiği, aynı düzenlemelere dava tarihine kadar yürürlükte bulunan toplu iş sözleşmelerinde de yer verildiği, davacı da aynı görevde çalışmaya devam ettiğinden mali sorumluluk tazminatına hak kazandığı gerekçesiyle davanın kabulüne karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF

A. İstinaf Yoluna Başvuranlar

İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri

Davalı vekili; davacının da yararlandığı 2013 yılı ve sonraki toplu iş sözleşmelerinde mali sorumluluk tazminatına yer verilmediğini, davacının herhangi bir alacağı bulunmadığını ileri sürerek İlk Derece Mahkemesi kararının ortadan kaldırılması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile istinaf yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe ve Sonuç

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile; ... Devlet Hastanesinin 28.04.2022 tarihli yazı cevabında davacının 2012 yılından beri hastanenin maaş mutemetliği biriminde maaş ve tahakkuk ile ilgili işlerde çalıştığının belirtildiği, dosyada mevcut davalıya ait ... Devlet Hastanesinin 15.11.2012 tarih ve 6046 sayılı yazısında davacının maaş mutemetliğinde görevlendirildiğinin belirtildiği, davalı tarafından dosyaya sunulan bordro, ödeme belgesi vb belgelerde, davacının imzasının bulunduğunun saptandığı, bu tespitler kapsamında davacının nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlusu olduğu, davacının fiilî olarak mali sorumluluğu gerektirir işler yaptığı, davacının talep edilen alacağa hak kazandığı, hükme esas alınan kök ve ek raporda, alacağın hesaplanmasına esas ücret miktarlarının doğru bir şekilde belirlendiği, alacağın hesabında hata yapılmadığı, ancak hükme esas alınan bilirkişi raporunda, isabetli bir şekilde brüt 67.664,34 TL alacak hesaplandığı, davacı tarafça dava dilekçesi ve ıslah dilekçesi ile toplam 67.664,34 TL alacak talep edildiği, Mahkemece brüt 66.846,46 TL alacağın hüküm altına alındığı, bu durumda dava kısmen kabul edilmiş olmasına rağmen davanın kabulüne ilişkin kurulmasının hatalı olduğu, talep edilen alacakla ilgili olarak toplu iş sözleşmelerinde temerrüde ilişkin hüküm bulunmadığı ve davalının da daha önce temerrüde düşürüldüğünün ispat edilemediği dikkate alınarak, hüküm altına alınan alacağa arabuluculuk son tutanak tarihinden itibaren faiz yürütülmesi gerekirken yazılı şekilde faiz uygulanmasının da hatalı olduğu gerekçesiyle davalı vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile İlk Derece Mahkemesi kararı kaldırılarak yeniden hüküm kurulmak suretiyle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.

V. TEMYİZ

A. Temyiz Yoluna Başvuranlar

Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri

Davalı vekili; davacının hiçbir dönemde mali sorumluluk tazminatı almadığını, söz konusu sözleşme hükümlerine dayanarak bu haktan yararlanmasının mümkün olmadığını, davacının maaş mutemedi olarak maaş hesabı yaptığını, yapmakta olduğu işin vezne, hazine, kasa gibi nakit akışı olan ya da muhafaza eden bir görev ve birim olmadığını, davacının yaptığı işin mali sorumluluk tazminatı verilecek işlerden olmadığını, davacının herhangi bir alacağı bulunmadığını ileri sürerek Bölge Adliye Mahkemesi kararının bozulması ve davanın reddine karar verilmesi istemi ile temyiz yoluna başvurmuştur.

C. Gerekçe

Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme

Uyuşmazlık, davacı işçinin toplu iş sözleşmelerinden kaynaklanan mali sorumluluk gerektiren bir işte çalışıp çalışmadığına ve buna göre mali sorumluluk tazminatına hak kazanıp kazanmadığına ilişkindir.

İlgili Hukuk

6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 369 uncu maddesinin birinci fıkrası ile 371 inci maddesi.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'nun 39 ve 53 üncü maddeleri, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 32 nci maddesi.

Değerlendirme

Davalı işverene ait işyerinde uygulanan 01.01.2011-31.12.2012 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin 52 nci maddesi “Nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına aylık çıplak ücretlerinin %25'i oranında mali sorumluluk tazminatı verilir.” düzenlenmesini içermektedir.

01.01.2013-31.12.2014 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin geçici 4 üncü maddesinde “Süresi sona eren toplu iş sözleşmesinin, mali sorumluluk tazminatı, başlıklı 52. maddesi imza tarihinden itibaren Toplu İş Sözleşmesinden çıkarılmıştır. Ancak süresi sona eren toplu iş sözleşmesinin 52. maddesi gereğince mali sorumluluk tazminatı ödenen nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına, şahıslarına münhasır olarak bu görevi yaptıkları sürece süresi sona eren toplu iş sözleşmesine göre ödenen mali sorumluluk tazminatından yararlanmaya devam ederler.” düzenlemesi mevcuttur.

01.01.2015-31.12.2016 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin geçici 2 nci maddesine göre “Süresi sona eren Toplu İş Sözleşmesinin geçici 4. maddesi gereğince mali sorumluluk tazminatından yararlanan nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumluları ile 17.09.2013-04.08.2015 tarihleri arasında her ne şekilde olursa olsun mali sorumluluk tazminatı ödenen nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına şahıslarına bağlı olarak bu görevi yaptıkları sürece sona eren toplu iş sözleşmesi döneminde ödenen mali sorumluluk tazminatından yararlanmaya devam ederler.”

01.01.2017-31.12.2018 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin geçici 2 nci maddesi ise "Süresi sona eren Toplu İş Sözleşmesinin geçici 2. maddesi gereğince mali sorumluluk tazminatından yararlanan nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına, şahıslarına bağlı olarak bu görevi yaptıkları sürece ödenen mali sorumluluk tazminatından yararlanmaya devam ederler. Ayrıca 31.12.2016 tarihi ile bu sözleşmenin imza tarihi arasındaki fiilen bu işi yapan nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına 01.01.2011- 31.12.2012 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin mali sorumluk tazminatı başlıklı 52. maddesinde belirtilen oran tutarında geriye yönelik herhangi bir ödeme yapılmamak kaydıyla şahıslarına bağlı olarak bu görevi yaptıkları sürece bu sözleşmenin imza tarihinden itibaren mali sorumluluk tazminatından yararlandırılır." hükmünü içermektedir.

2019-2020 yıllarını kapsayan toplu iş sözleşmesinin geçici 2 nci maddesinde “Süresi sona eren TİS'in geçici 2. Maddesi gereğince mali sorumluluk tazminatından yararlanan nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına, şahıslarına bağlı olarak bu görevi yaptıkları sürece ödenen mali sorumluluk tazminatından yararlanmaya devam edecekleri” düzenlenmiştir.

2021-2022 yıllarını kapsayan toplu iş sözleşmesinin ek 2 nci maddesinde "01.01.2017-31.12.2018 yürürlük süreli işletme toplu iş sözleşmesinin Geçici 2. Maddesi gereğince mali sorumluluk tazminatından yararlanan nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlularına şahıslarına bağlı olarak bu görevi yaptıkları sürece ödenen mali sorumluluk tazminatından yararlanmaya devam ederler" hükmü mevcuttur.

Dosyada mübrez ... Valiliği İl Sağlık Müdürlüğü ... Devler Hastanesinin 28.04.2022 tarihli ve E-39519946-841.02.17 sayılı yazısında, davacının 2012 yılından itibaren Hastanenin maaş mutemetliği biriminde maaş ve tahakkuk ile ilgili işlerle çalışmakta olduğu belirtilmiş ise de, yukarıda yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere; davacının mali sorumluluk tazminatına hak kazanıp kazanmadığının belirlenmesi için, nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlusu olup olmadığının ve öyleyse hangi tarihlerde bu görevi yaptığının tespiti önem arz etmekte olup bu konularda yapılan araştırmanın yetersiz olduğu anlaşılmaktadır.

Bölge Adliye Mahkemesince, davacının hangi tarihte, hangi birimde çalıştığı ve ne iş yaptığı, davacının yaptığı iş itibarıyla hatalı/yanlış iş yapması hâlinde mali sorumluluğunun bulunup bulunmadığı, ücretinden kesinti yapılıp yapılmadığı, genel olarak hatalı işlem yapılması durumunda kimlerin sorumlu olduğu hususları gerekirse davalı Kurumdan buna dair bilgi ve belgelerin getirilmesi sureti ile açıklığa kavuşturulmalı, davacının 01.01.2011-31.12.2012 yürürlük süreli toplu iş sözleşmesinin döneminden itibaren fiilen mali sorumluluk tazminatı ödenmesini gerektiren nakit veya nakit yerine geçen kıymet sorumlusu olarak görev yapıp yapmadığı belirlenmeli ve bundan sonra toplu iş sözleşmelerinin ilgili maddeleri de dikkate alınıp değerlendirilmek suretiyle hükme esas alınan bilirkişi raporunda hesaplama yapılan dönem için davacının mali sorumluluk tazminatına hak kazanıp kazanmadığı konusunda bir karar verilmesi gerekmektedir. Bu noktada davacı lehine mali sorumluluk tazminatı hakkı doğması için yaptığı işin unvanı değil, fiilî olarak niteliğinin mali sorumluluğu gerektirir mahiyette olması gerektiği de gözetilmelidir. Belirtilen yönler üzerinde durulmadan eksik araştırma ve inceleme ile sonuca gidilmesi hatalı olmuştur.

VI. KARAR

Açıklanan sebeplerle;

Temyiz olunan Bölge Adliye Mahkemesi kararının BOZULMASINA,

Dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

12.2024 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.