Yargıtay 3. Hukuk Dairesi
Özet:
- İnceleme konusu olayda; davacının, dava dışı kişinin çalıştırdığı araç kiralama şirketine aracını kiraya verilmek üzere bıraktığı, daha sonra aracın, kendini A. olarak tanıtan dava dışı şahsa kiralandığı, davacı tarafından sürücü belgesinin fotokopisinin kendisine fakslandığı, bu şahsın da davacının kimlik bilgilerini kullanarak ve kendi fotoğrafını yapıştırarak hazırladığı sahte sürücü belgesi ile davaya konu aracı davalılardan Beyolu Noteri davalı vasıtası ile diğer davalıya sattığı anlaşılmaktadır.
- Buna göre; dava dışı 3. şahsın davacıya ait kimlik bilgileri olan, fakat kendisine ait fotoğrafın olduğu sürücü belgesini kullanarak diğer davalı noterde araç satış işlemi yaptırdığı sabit olup, davalı noterin kendisine ibraz edilen sürücü belgesini yeterince kontrol etmeden, ibraz edilen sürücü belgesine göre satış sözleşmesi düzenleyerek gerekli dikkat ve özeni göstermediği kabul edilmelidir.
- Davacının bu nedenle zarara uğradığı sabit olduğuna göre, nedensellik bağının kesildiğinin ispatı davalı notere düşmekte olup, noter tarafından bunun aksi ispat edilememiştir.
- Her ne kadar; davacının kendisine ait sürücü belgesinin fotokopisini dava dışı 3. şahsa fakslaması nedeni ile kusurlu olduğu kabul edilebilir ise de bu kusur, zarar ile davalı noterin fiili arasındaki illiyet bağını kesecek derecede olmadığı olsa olsa hükmedilecek tazminatın miktarında bir miktar indirim sağlayabileceği düşünülse de hükmün davalı noter tarafından temyiz edilmediği göz önünde bulundurularak, davacı yararına oluşan usuli müktesep hakka halel gelmemesi bakımından bu husus bozma kapsamı dışında bırakılmıştır.
- Mahkemece; uğranılan zarardan davalı noterin sorumlu olduğu göz önünde bulundurularak zararın kapsamı belirlendikten sonra varılacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ve yukarıdaki gerekçeyle davalı noter yönünden istemin tümden reddedilmiş olması usul ve yasaya uygun düşmediğinden kararın bozulması gerekmiştir.
Davacı; kendisine ait ...plakalı aracını dava dışı oğlu ...'ın çalıştırmış olduğu araç kiralama şirketi firmasına kiraladığını, ...'ın da bu aracı ... isimli bir şahsa kiraladığını, daha sonra aracın vergi borcu ile ilgili olarak vergi dairesine gittiğinde aracın el değiştirmiş olduğunu gördüğü, bunun üzerine ... C.Başsavcılığına suç duyurusunda bulunduğunu, savcılığın yapmış olduğu araştırmalar sonucunda aracın 27.02.2012 tarihinde ... 38. Noterinin 10692 yevmiye numaralı araç satış sözleşmesi ile davalılardan ...’a sahte kimlik ile satıldığının tespit edildiğini, satışın, başka bir şahsın kendisine ait ehliyetin üzerine fotoğraf yapıştırmak suretiyle yapıldığını, Beyolu 38. Noteri davalı ...’nun sahte ehliyet ile araç satışı yaptığı için kusurlu olduğunu ileri sürerek, aracın halihazır yolsuz ruhsat kaydının iptalini ve kendi üzerine geçirilmesini, olmazsa aracın değerinin davalılardan müteselsilen tahsilini talep etmiştir.
Davalı ...; zarar görenin tam kusuru ve üçüncü şahıs konumundaki davacının oğlu Özgür Utaş ile aracı kiraladığı belirtilen ... isimli dava dışı üçüncü şahsın suç teşkil eden eylemi ile açığa çıkan ağır kusurları karşısında illiyet bağının tamamen kesildiği için uyuşmazlığın esasına girilmesine gerek kalmadan ve husumet yönünden davanın reddine karar verilmesi gerektiğini savunarak davanın reddini istemiştir.
Davalı ...; araç almak için internetteki ilanlara baktığı sırada dava konusu aracı gördüğünü ve internet üzerinden verilmiş olan söz konusu ilan üzerinden aracı aldığını, noter kanalı ile araç satış sözleşmesi imzalanarak 36.250,00 TL bedelle aracı aldığını, söz konusu aracın mahkememizce gerçek sahibine teslimine karar verildiği takdirde müvekkilinin aracı teslime hazır bulunacağını savunarak davanın reddini istemiştir.
Mahkemece; davada, davacının ağır kusuru ile kimlik bilgilerinin, kimliği tespit edilemeyen üçüncü şahsın edinmesine kendisinin neden olduğu, üçüncü şahsın söz konusu kimlik bilgileri ile iğfal kabiliyeti olan sahte evrak düzenlenmesi sonucu, davacı ve üçüncü şahsın olayda illiyet bağının kesilmesine neden olduklarını, bu bağlamda davalı noterin sorumluluğunun olmadığı gerekçesi ile davanın davalı noter yönünden reddine, aracı satın alan davalı ...’ın kimliği belirlenemeyen üçüncü kişi ile birlikte hareket ettiğini gösterir her hangi kesin delil olmadığı ve sahte kimlik belgesini anlamasının beklenemeyeceği gerekçesi ile davalı ... yönünden de davanın reddine, son olarak Trafik sicili kayıtlarının Tutulması işleminin idari nitelik taşıdığı ve idarenin taraf olmadığı bir davada, adli yargı tarafından idareyi belli biçimde işleme yapmaya zorlayıcı karar verilemeyeceği gerekçesi ile de davacının trafik sicil kayıtlarının iptaline yönelik talebinin reddine karar verilmiş, hüküm davacı tarafça temyiz edilmiştir.
1- Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, davacının sair temyiz itirazlarının reddi gerekir.
2- Davada uyuşmazlık; Noterlik Kanunu'nun 162. maddesine dayalı noterin kusursuz sorumluluğundan kaynaklanmaktadır.
Noterlik Kanunu’nun 1.maddesi gereğince; noterliğin bir kamu hizmeti niteliğinde bulunduğu, hukukî güvenliği sağlamak ve anlaşmazlıkları önlemek için işlemleri belgelendiren bir kurum olduğu belirtilmiştir. Görevi belge ve işlemlere resmîyet kazandırmak olan noterlerin yaptıkları işlemler dolayısıyla meydana gelecek zararlardan ötürü sorumlu tutulması bir zorunluluk olarak kendini göstermektedir. Noterlerin yaptıkları hizmet dolayısıyla sorumlulukları, hâlen yürürlükte bulunan 1512 sayılı Noterlik Kanunu’nun 162. maddesinde hüküm altına alınmıştır. Buna göre:
''Stajyer, katip ve katip adayları tarafından yapılmış olsa bile noterler, bir işin yapılmamasından veya hatalı yahut eksik yapılmasından dolayı zarar görmüş olanlara karşı sorumludurlar.
Noter, birinci fıkra gereğince ödediği miktar için, işin yapılmaması, hatalı yahut eksik yapılmasına sebep olan stajyer veya noterlik personeline rücu edebilir.''
Noterlik Kanunu’nun 162. maddesinde kusurdan söz edilmemiştir. Bu sebeple noterlerin sorumluluğunun kusursuz sorumluluk olarak düzenlendiği anlaşılmaktadır. (Nart Serdar, Noterlerin Hukukî Sorumluluğu, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt.11 Özel s. 2009, s.425-452, Düzgün Aslan Ülgen, Noterlerin Meslekî Sorumluluk Sigortası s. 492, 494- Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C.XVII, Y. 2013, s. 1-2)
Buradaki sorumluluğun 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 66. (818 sayılı Borçlar Kanunu 55) maddesindeki sorumluluğun ağırlaştırılmış şekli olduğu sonucuna varılmaktadır.
Noterlik Kanunu’nun 162.maddesinde noterin kendi yaptığı işten ve çalışanının yaptığı işten dolayı sorumluluğu düzenlenmiş ve aynı hukukî rejime tabi kılınmıştır. Bu sorumluluk adam çalıştıranın sorumluluğuna benzemez. Zira adam çalıştıranın sorumluluğunda kurtuluş kanıtı getirme imkânı sağlanmış iken, bu sorumlulukta kurtuluş kanıtı getirme imkânı tanınmamıştır. Bu yönü itibariyle ağırlaştırılmış özen yükümlülüğünün ihlâlinden kaynaklanan sorumluluk olduğu sonucuna varılmaktadır. Noter özene ilişkin genel kurtuluş kanıtı getirebilir. Noterlik Kanunu’nun 162.maddesinde kurtuluş kanıtı getirme imkânı tanınmamıştır. Noter gerekli özeni gösterdiğini iddia ederek sorumluluktan kurtulamayacaktır. Ancak gerekli özeni göstermiş olsa bile, zararın doğmasına engel olamayacağını ispat ederek sorumluluktan kurtulabilir. Bu husus nedensellik bağının kesilmesidir. Bunun ispatı da davalı notere aittir.
Uygulamada; noterler aleyhine, en çok otomobil ve taşınmaz alım satımlarında meydana gelen zararlar bakımından dava açılmaktadır. Bu davalarda; aracın haksız zilyetleri tarafından kullanılan sahte kimlik, vekâletname veya araç trafik tescil belgelerinin sahteliğinin noterlerce ve çalışanları tarafından belirlenip belirlenmediği hususları araştırma konusu olabilmektedir. Tüm bu durumlarda noterin veya çalışanının kimlik veya belge üzerinde yeterli incelemeyi yapıp yapmadığı, dolayısıyla özen yükümlülüğüne uygun davranıp davranmadığı araştırılmaktadır. Noterin ilgililerin hukukî menfaatlerini korumak için araştırma ve aydınlatma görevi vardır.
Noterlik Kanunu’nun 72. maddesine göre; noter, iş yaptıracak kimselerin kimlik, adres ve yeteneğini ve gerçek isteklerinin tamamını öğrenmekle yükümlüdür. Bu cümleden hareketle noterin veya çalışanının her zaman belgenin sahte olup olmadığını anlamasını ve tetkik etmesini yani grafolojik bir inceleme yapması beklenemez. Ancak; belgenin veya kimliğin ilk bakışta sahte olup olmadığı veya kimlikte şekli anlamda var olması gereken bir bilginin olmaması yahut olmaması gereken bir ibarenin bulunması noter veya çalışan tarafından dikkat edilmesi gereken hususlardandır. Bu gibi hâllerde noterin veya çalışanının gerekli özeni göstermesi beklenir. Aksine davranış özen yükümlülüğünün ihlâlidir.
Dairemiz bazı kararlarında; nüfus cüzdanındaki seri ve T.C kimlik numarasının bulunmaması, numaranın on bir haneli olmaması, eksik veya fazla olması, doğum yerinin ilçe veya merkez ilçe olarak yazılmaması, soğuk damganın veya motorlu araç tescil belgesinde mühür bulunmaması, tescil belgesindeki bilgilerin kullanılan kimlik ile veya motor sicil numarası veya şasi numarasının birbirine uymaması gibi hâllerini “somut sorumluluk nedenleri” olarak kabul edilmiş, noterlerin ve çalışanlarının yapmış oldukları işlemlerde, sorumluluk sebeplerini, her somut olayın özelliğine göre ayrı ayrı değerlendirmiştir.
Somut olayda; davacının, dava dışı ...'ın çalıştırdığı araç kiralama şirketine aracını kiraya verilmek üzere bıraktığı, daha sonra ... tarafından aracın, kendini ... olarak tanıtan dava dışı şahsa kiralandığı, ...’nın isteği üzerine davacı tarafından sürücü belgesinin fotokopisinin kendisine fakslandığı, bu şahsın da davacının kimlik bilgilerini kullanarak ve kendi fotoğrafını yapıştırarak hazırladığı sahte sürücü belgesi ile davaya konu aracı davalılardan Beyolu 38. Noteri davalı ... vasıtası ile diğer davalı ...’a sattığı anlaşılmaktadır. Buna göre; dava dışı 3. şahsın davacıya ait kimlik bilgileri olan, fakat kendisine ait fotoğrafın olduğu sürücü belgesini kullanarak diğer davalı noterde araç satış işlemi yaptırdığı sabit olup, davalı noterin kendisine ibraz edilen sürücü belgesini yeterince kontrol etmeden, ibraz edilen sürücü belgesine göre satış sözleşmesi düzenleyerek gerekli dikkat ve özeni göstermediği kabul edilmelidir. Davacının bu nedenle zarara uğradığı sabit olduğuna göre, nedensellik bağının kesildiğinin ispatı davalı notere düşmekte olup, noter tarafından bunun aksi ispat edilememiştir.
Her ne kadar; davacının kendisine ait sürücü belgesinin fotokopisini dava dışı 3. şahsa fakslaması nedeni ile kusurlu olduğu kabul edilebilir ise de bu kusur, zarar ile davalı noterin fiili arasındaki illiyet bağını kesecek derecede olmadığı olsa olsa hükmedilecek tazminatın miktarında bir miktar indirim sağlayabileceği düşünülse de hükmün davalı noter tarafından temyiz edilmediği göz önünde bulundurularak, davacı yararına oluşan usuli müktesep hakka halel gelmemesi bakımından bu husus bozma kapsamı dışında bırakılmıştır.
O halde mahkemece; uğranılan zarardan davalı noterin sorumlu olduğu göz önünde bulundurularak zararın kapsamı belirlendikten sonra varılacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken, yanılgılı değerlendirme ve yukarıdaki gerekçeyle davalı noter yönünden istemin tümden reddedilmiş olması usul ve yasaya uygun düşmediğinden kararın bozulması gerekmiştir.
SONUÇ:
Yukarıda 1. Bendde açıklanan nedenlerle davacının sair temyiz itirazlarının reddine, 2. bendde açıklanan nedenlerle hükmün HUMK.nun 428. maddesi gereğince davacı yararına BOZULMASINA ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 6100 sayılı HMK'nun geçici madde 3 atfıyla 1086 sayılı HUMK.nun 440.maddesi gereğince kararın tebliğinden itibaren 15 günlük süre içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 14.11.2018 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.