Danıştay 15. Daire
Karar veren Danıştay Onbeşinci Dairesi'nce, tetkik hakiminin açıklamaları dinlenip, dosyadaki belgeler incelenerek gereği görüşüldü:
Dava, davacıya ait sayılı H sınıfı sürücü belgesinin, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 45. maddesi ve Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ve Muayenelerine Dair Yönetmelik uyarınca geri alınmasına ilişkin 13.10.2015 tarihli Akhisar Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğü işleminin iptaline karar verilmesi istemiyle açılmıştır.
Manisa 1. İdare Mahkemesince; davanın görev yönünden reddine ilişkin olarak verilen kararın Danıştay Onbeşinci Dairesi'nin 10/04/2017 tarih ve E:2016/9054, K:2017/1655 sayılı kararı ile bozulması üzerine bozma kararına uyularak esastan yapılan inceleme sonucunda, sayılı H sınıfı sürücü belgesinin sahibi olan ve hakkında düzenlenen sağlık kurulu raporunun iptali istemiyle dava açmayan davacı hakkında "Sürücü Olamaz" raporu düzenlenmesi üzerine, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 45. maddesi ve Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ve Muayenelerine Dair Yönetmelik uyarınca sürücü belgesinin geri alınmasına ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Davacı tarafından, İdare Mahkemesi kararının hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun "Sürücü adaylarında aranacak şartlar" başlıklı 41. maddesinde "Sürücü belgesi alacakların; ... c) İçişleri ve Sağlık bakanlıklarınca müştereken çıkarılacak yönetmelikte belirlenen sağlık şartlarını taşımaları, g) Başka sınıf sürücü belgesi alabilmek için, daha önce verilmiş ancak geri alınmış olan sürücü belgesinin bu Kanunda öngörülen şartlar yerine getirildiği için sahibine iade edilmiş olması, zorunludur. Sürücüler ile sürücü adaylarının hangi şartlarda ve hangi sınıf sürücü belgesi alabilecekleri ile bunların araç kullanma şartları, kullanılabilecek araçların niteliklerine ve sağlık şartlarına dair usul ve esaslar İçişleri ve Sağlık bakanlıklarınca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Bu maddede aranan şartlardan herhangi biri mevcut olmadan veya hileli yollarla temin edilmiş olduğunun anlaşılması hâlinde, sürücü belgesi, Emniyet Genel Müdürlüğü veya bağlı trafik tescil kuruluşlarınca iptal edilir. Bu kişilere, bu madde hükümlerine uygun olarak yeniden sürücü sertifikası alınması hâlinde yeniden sürücü belgesi verilir. ..." düzenlemesine, "Sürücülerin sağlık şartlarında sonradan meydana gelen değişiklikler" başlıklı 45. maddesinde "Sürücü belgesi sahibi kişide sağlığı bakımından sürücülüğe engel aşikar bir değişikliğin görülmesi ve tespiti hâlinde, trafik görevlilerince sürücü belgesi geri alınarak, kişinin sağlık kuruluşlarında muayenesi istenir. Sağlık şartları bakımından sürücülüğe engel bir hâlinin olmadığı veya mevcut olan bu hâlin daha sonra ortadan kalktığı sağlık raporuyla tespit edildiği takdirde, sürücü belgesi kişiye iade edilir. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir." düzenlemesine yer verilmiştir.
Karayolları Trafik Yönetmeliği'nin "Sürücü Adaylarında Aranacak Şartlar" başlıklı 76. maddesinde "Sürücü belgesi alacakların; ... ç) 26/9/2006 tarihli ve 26301 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ile Muayenelerine Dair Yönetmelikte belirtilen şartları taşımaları ... zorunludur.", "Sürücü belgelerinin trafik görevlilerince geri alınması halleri ile şartları" başlıklı 90. maddesinde "Sürücü belgesi sahibi kişide sağlığı bakımından sürücülüğe engel aşikâr bir değişikliğin görülmesi ve tespiti halinde, trafik görevlilerince sürücü belgesi geçici olarak geri alınır ve kişiye “sürücü olur” sağlık raporu aldırılır. Sürücü belgesi sahibi kişide sağlığı bakımından sürücülüğe engel bir değişikliğin olabileceğinin kamu kurum veya kuruluşlarınca yazılı olarak bildirilmesi halinde ise kişinin sürücü belgesi geçici olarak geri alınarak “sürücü olur” sağlık raporu aldırılır. Sürücü belgeleri geçici olarak geri alınan kişilerin Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ile Muayenelerine Dair Yönetmelik hükümleri doğrultusunda yapılan muayeneleri sonucunda düzenlenen sağlık raporuna göre işlem yapılır. Gerekli sağlık şartları sağlanmadıkça bu kişilere sürücü belgeleri iade edilmez. Sağlık şartları bakımından sürücülüğe engel bir halinin olmadığı veya mevcut olan bu halin bilahare ortadan kalktığı sağlık raporuyla tespit edildiği takdirde, sürücü belgesi kişiye iade edilir." düzenlemesi, Geçici 10. maddesinde ise " ... Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce sürücü belgesi sahibi olanlar, sürücü belgelerini belirlenen süre içerisinde değiştirinceye kadar, sahip oldukları sürücü belgesi sınıfının birinci fıkrada belirtilen karşılığı olan sınıf ile kullanılan araçları sürmeye yetkilidir. “H” sınıfı sürücü belgeleri, engellinin kullanmaya yetkili olduğu araç cinsine göre “A” veya “B” sınıfı sürücü belgesi ile değiştirilir. Değiştirme işlemi sırasında sağlık raporu istenir. Engelli kişinin kullanacağı araçta bulunması gereken özel tertibat, Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ile Muayenelerine Dair Yönetmeliğe göre hazırlanan listeden belirlenerek kodu ile birlikte sağlık raporuna yazılır. Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten önce verilmiş olan ve 2918 sayılı Kanuna göre değiştirilmesi zorunlu olan sürücü belgelerinin değiştirme işlemleri beş yıl içerisinde tamamlanır. Gerekmesi halinde bu süre İçişleri Bakanlığınca uzatılabilir.
Sürücü belgelerinin değiştirilebilmesi için;
a) İlgililerin Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ile Muayenelerine Dair Yönetmelikte belirlenen sağlık şartlarını taşımaları,
b) İlgililerin bu Yönetmeliğin 76 ncı maddesinin birinci fıkrasının (e) bendinde belirtilen hükümlülükle ilgili şartları taşımaları,
c) Herhangi bir nedenle sürücü belgesi geçici olarak geri alınmış ise iade edilme şartlarının gerçekleşmiş olması, gereklidir.
Belirlenen süre içerisinde değiştirilmeyen sürücü belgeleri geçersiz sayılır. Ancak, ilgililerin başvuruları halinde, gerekli harçlar ve indirimsiz değerli kâğıt bedeli ödendikten sonra kendilerine geçersiz sayılan sürücü belgesinin karşılığı olan yeni sürücü belgeleri verilir. Ancak, sürücü belgeleri çeşitli nedenlerle geri alınmış olanlar ile mücbir sebeplerle sürücü belgelerini bu madde
kapsamında belirlenen sürelerde değiştirmeyenlerden de belgelerinin değiştirilmesi sırasında harç alınmaz." düzenlemesine yer verilmiştir.
Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmeliğin, "Sürücü adaylarının ve sürücülerin sahip olmaları gereken sağlık şartlarına ve muayenelerine ilişkin genel esaslar" başlıklı 4. maddesinin 3. 4. ve 5. fıkralarında "... Bu Yönetmeliğe göre sürücülüğe engel hali olmayanlara muayeneyi yapan tabip tarafından uygun rapor verilir. Yapılan muayene sonucunda, sürücülüğe engel hali tespit edilen veya ikinci fıkrada tanımlanan durumlardan bir veya birkaçının olması veya hakkında karar verilemeyen sürücü/sürücü adayının muayene bulguları ve sevke neden olan uzmanlık muayenesi hariç sürücü belgesi alabileceği sağlık raporunda belirtilir ve ilgili uzman tabip/tabiplere gönderilir. İlgili uzman tabip/tabipler tarafından sürücü/sürücü adayının muayenesi yapılarak sağlık raporu verilir. Bu durumda, ilk muayene sonucunu gösteren sağlık raporu ve uzman tabip/tabipler tarafından düzenlenecek sağlık raporu birlikte geçerlidir. Ancak kişinin özel tertibatlı araç kullanması gerektiği durumlarda ilgili uzman tabip/tabipler tarafından sekizinci fıkraya göre işlem yapılır. 2918 sayılı Kanunun 45 inci maddesi kapsamında il sağlık müdürlüğüne sevk edilen sürücüler il sağlık müdürlüğü tarafından; sürücünün bedensel değişikliğinin ortopedik olması halinde; ortopedi ve travmatoloji uzmanı, diğer durumların tespiti halinde ise ilgili branşta uzmanın bulunduğu hastaneye sevk edilir. İlgili uzman tabip/tabipler tarafından yapılan muayene sonucunda sağlık raporu düzenlenir. Bu sağlık raporu, gerek görülmesi halinde ilgili diğer uzman tabip/tabiplerle birlikte muayene ve değerlendirme yapılarak düzenlenir. Kişinin, adına düzenlenen rapora itiraz hakkı vardır. Rapora itiraz, raporun verildiği ilin il sağlık müdürlüğüne yapılır. İl sağlık müdürlüğü raporun olumsuz olmasına neden olan tanıya göre kişiyi, ilgili branş/branşlarda üçer uzmanın bulunduğu hastaneye sevk eder. Kurul tarafından düzenlenen raporda belirtilen karara göre işlem yapılır. Kişinin bu rapora da itirazının olması durumunda; kişinin Sağlık Bakanlığınca belirlenecek bir kurul tarafından sürücünün veya sürücü adayının muayene ve değerlendirmesi yapılır ve karar verilir. Verilen karar kesin olup itiraz hakkı yoktur." düzenlemesine, anılan yönetmeliğin 4. Maddesinin 8. fıkrasında "Özel tertibatlı motorlu araç kullanılması gereken durumlarda düzenlenen sağlık raporuna; tanı, sürücü belgesi alabileceği ve özel tertibatlı araç kullanabileceği belirtilerek kod ve sürücü belgesi sınıfı yazılmadan il sağlık müdürlüğü bünyesinde oluşturulacak komisyona sevk edilir. İl sağlık müdür yardımcısı veya görevlendireceği il sağlık müdürlüğü görevlisinin başkanlığında kişinin sağlık raporunda belirtilen tanı ile ilgili branş uzmanı/uzmanları ve valilikçe kamu kurum/kuruluşlarından veya ilgili meslek odalarından görevlendirilecek bir makine mühendisinden oluşan komisyon tarafından belirlenecek özel tertibat kod numarası ile hangi sınıf sürücü belgesi alabileceği aynı sağlık raporunun ilgili bölümüne yazılır. Bu komisyon il sağlık müdürlüğünce uygun görülen ilçelerde de oluşturulabilir. İl sağlık müdürlüğü tarafından ihtiyaç duyulması halinde bu Komisyona elektrik mühendisi dâhil edilebilir. Komisyon tarafından, aracın tadil edilmesini müteakip sürücünün aracı kullanıp kullanamadığı kontrol edilebilir." düznlemesine, anılan yönetmeliğin Kas iskelet sistemi muayenesine ilişkin esaslar başlıklı 8. maddesinde ise "...Ekstremite noksanlığında; a) Bir elin başparmak veya başparmak dışında iki parmak noksanlığı veya noksan sayılacak şekilde fonksiyon kaybı olanlarda, ortopedi uzmanının ve/veya fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanının görüşleri doğrultusunda birinci grup sürücü belgesi sınıfları verilebilir. Her iki el başparmak noksanlığında ve/veya ileri derece fonksiyon kaybı olanlara sadece F sınıfı sürücü belgesi verilebilir. b) Üst ekstremitenin dışında ekstremite noksanlığının (doğuştan veya sonradan) olması halinde ortopedi ve travmatoloji ve/veya fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanının raporu uyarınca birinci grup sürücü belgesi sınıfları verilir. Üst ekstremitenin tek taraflı noksanlığında da ortopedi ve travmatoloji ve/veya fizik tedavi rehabilitasyon uzmanının kanaatiyle, birinci grup sürücü belgesi sınıfları verilebilir. Ancak bu bentte belirtilen sürücü belgesi sınıfları ile iki tekerlekli motorlu araçlar kullanılamaz." düzenlemesine yer verilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, Kütahya ili, Simav İlçesi Bahtıllı Köyünde engelli devlet memuru statüsünde imam hatip olarak görev yapan davacıya 27.03.2008 tarihinde H sınıfı sürücü belgesi verildiği, 06.10.2015 tarihinde Uşak Devlet Hastanesi Sağlık Kurulu Raporu ile davacının sol el bileği seviyesinden elin konjenital yokluğu nedeniyle %56 oranında engelli olduğunun tespit edilerek 2022 sayılı Kanundan yararlanabileceği ancak sürücü olamayacağına ilişkin rapor düzenlendiği, bu rapor ile davacının 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 45. maddesi ve Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları ile Muayenelerine Dair Yönetmelik gereğince sağlık şartlarının değiştiğinin tespit edildiği, 13.10.2015 tarihinde bahsi geçen rapora istinaden, davacıdan H sınıfı sürücü belgesinin geri alınması üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde, "iptal davaları", idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar olarak tanımlanmıştır.
İdare Mahkemesince, davacının sağlık raporuna karşı dava açmadığı gerekçesiyle sağlık raporu yönünden inceleme yapılmadan karar verilmiş ise de; ilgili sağlık raporları dava konusu işlemin sebep unsurunu oluşturduğundan ve idari yargı yerlerince dava konusu işlemin sebep unsuru yönünden de değerlendirme yaparak karar verilmesi gerektiğinden, davacı hakkında "sürücü olamaz" şeklinde düzenlenen raporların yukarıda yer alan mevzuat hükümlerine uygun olarak düzenlenip düzenlenmediğinin ve gerçeği yansıtıp yansıtmadığının araştırılması, gerekirse bilirkişi incelemesi yapılması gerekmektedir.
Davacıya H sınıfı sürücü belgesi verilmesi için Akhisar Devlet Hastanesi Baştabipliğince 10.05.2007 tarihinde düzenlenen sağlık raporunda "sol el yok hükmünde H sınıfı sürücü belgesi almasında sakınca yoktur." ibaresine yer verildiği, bu rapor üzerine davacıya H sınıfı sürücü belgesi verildiği, 2015 yılında sürücü belgesini yenilemek üzere sağlık raporu almak için başvuruda bulunduğu Uşak Devlet Hastanesi Baştabipliğince 06.10.2015 tarihinde ve bu rapora itiraz üzerine 09.12.2015 tarihinde düzenlenen sağlık raporlarında ise "doğuştan sol el yokluğu, sürücü olması uygun değildir." ibaresine yer verildiği görülmekle davacı hakkında 2007 yılında ve 2015 yılında düzenlenen sağlık raporlarında aynı tanıya yer verilmesine rağmen sürücü belgesi verilmesi yönünden farklı kanaatlere ulaşıldığı anlaşılmaktadır .
Ayrıca, Uşak Devlet Hastanesi Baştabipliğince 06.10.2015 tarihinde ve bu rapora itiraz üzerine 09.12.2015 tarihinde verilen sağlık raporları incelediğinde, hekimlerce, davacı hakkında yukarıda metnine yer verilen Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmeliğin 4. maddesinin 8. fıkrası yönünden ve 8. maddesi yönünden bir değerlendirme yapılmadığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, İdare Mahkemesince, 2007 ve 2015 yıllarında verilen sağlık raporları arasındaki çelişkiler giderilecek şekilde, tam teşekküllü bir devlet hastanesinden Sürücü Adayları ve Sürücülerde Aranacak Sağlık Şartları İle Muayenelerine Dair Yönetmeliğin 4. maddesinin 8. fıkrası yönünden ve 8. maddesi yönünden davacıya sürücü belgesi verilip verilemeyeceği hususlarında bir inceleme yapılarak düzenlenecek rapor göz önüne alınarak bir karar verilmesi gerekirken, böyle bir inceleme yapılmaksızın eksik inceleme sonucu davanın reddi yolunda verilen temyize konu İdare Mahkemesi kararında hukuki isabet görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davacının temyiz isteminin kabulü ile Manisa 1. İdare Mahkemesi'nin 24/01/2018 günlü, E:2017/822; K:2018/53 sayılı kararının BOZULMASINA, yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın adı geçen mahkemeye gönderilmesine, 2577 sayılı Kanunun 18.06.2014 gün ve 6545 sayılı Kanunla eklenen Geçici 8. maddesinin 1. fıkrası ve 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren onbeş gün içinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 13/12/2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.